Εκεί που ανακατεύεται το δάκρυ του αποχωρισμού με τον ιδρώτα της αγωνίας, ο πόνος του ξεριζωμού με τον κλαυθμό της φυγής, εκεί η Σμύρνη του ’22. Δεκαετίες εννέα συμπληρώνονται από την ημέρα εκείνη που η χαρά έδωσε την θέση της στον οδυρμό, η ζωντάνια στον θάνατο, ο πολιτισμός στην αγριότητα. Όλα στην πανέμορφη και αλησμόνητη (ποτέ χαμένη) νύμφη των μικρασιατικών και ελληνικότατων παραλίων …
Η διεθνής κοινότητα με απάθεια είδε και επιπόλαια αξιολόγησε τα γεγονότα. Πεισματικά αρνείται να αναγνωρίσει ως γενοκτονία τα όσα συνέβησαν τότε στην Σμύρνη, όπως το ίδιο κάνει και στις περιπτώσεις των Ποντίων και των Αρμενίων με τον ίδιο διώκτη. Με την αυτή απάθεια είδαν οι «αρμόδιοι» τα γεγονότα του 1955 στην Κωνσταντινούπολη και του 1974 στην Κύπρο. Πάλι ξεριζωμός κάθε τι ελληνικού και χριστιανικού, ίδιος ο θύτης, ίδια τα θύματα, τυχαίο; Γιατί βέβαια να μην κωφεύει ο περίγυρος μας εμπρός στα εγκλήματα αυτά; Αφού υπάρχουν Έλληνες, επιστήμονες μάλιστα, που γίνονται φερέφωνα της τουρκικής προπαγάνδας που μιλούν και διδάσκουν για συνωστισμό και όχι για αιματηρό βίαιο διωγμό.
Γιατί τότε οι ξένοι να ασχοληθούν σοβαρά με την Σμύρνη του 1922 και άλλοτε αλλού; Έχασαν μεν περιουσίες οι Έλληνες τότε, η ψυχή τους έμεινε εκεί. Ξεριζώθηκαν σωματικά, όχι πνευματικά. Η βαρβαρότητα του τουρκικού στρατού τους έδιωξε, η καρδιά τους υπάρχει στις πατρογονικές εστίες. Ληστεύτηκαν, ατιμάσθηκαν, εκτοπίσθηκαν, δεν λησμόνησαν ποτέ τα χώματα που τους ανέθρεψαν. Τα αίτια της καταστροφής θα τα κρίνει η ιστορία, αλλά και αυτή δεν πρέπει να βιάζεται χάρη συμφερόντων. Όταν την παραποιήσουμε ή την ξεχάσουμε, τότε αυτοκαταδικαζόμαστε και να την ξαναζήσουμε. Τα λάθη των πολιτικών μας και ο μεγαλοϊδεατισμός είχαν τίμημα βαρύ, της Σμύρνης τ’ αποκαϊδια. Μέσα στην όλη συμφορά υπήρξε μια θετική πλευρά.
Οι πρόσφυγες δεν έφεραν μαζί τους περιουσίες και χρήμα. Έφεραν όμως κειμήλια της πίστης και του πολιτισμού. Έφεραν τα λείψανα των Αγίων και τις εικόνες των ναών τους, δισκοπότηρα και σκεύη ιερά. Έφεραν κουλτούρα, πολιτισμό, ήθη, έθιμα και όλα μπολιάστηκαν με τ΄ αντίστοιχα της ελεύθερης μητροπολιτικής Ελλάδας. Έφεραν όμως και ένα αγιολόγιο. Όλων εκείνων που σήκωσαν τον Σταυρό που μιλά ο Κύριος στο αυριανό Ευαγγέλιο. Πολύ εύστοχα η Εκκλησία της Ελλάδας όρισε προ ετών όπως, την Κυριακή προ της Υψώσεως του Τιμίου Σταυρού να θυμόμαστε τους κληρικούς και τους λαϊκούς που «σταυρώθηκαν» ποικιλότροπα από το αχαλίνωτο μίσος των Τούρκων και ξανασταυρώνονται απ΄ όσους αμφισβητούν τη θυσία τους, που την κρύβει μέσα της η ιστορία ως θησαυρό ανεκτίμητο.
Θα θυμηθεί με δάκρυα και συγκίνηση τις μορφές των Μητροπολιτών: Κυδωνιών Γρηγορίου που πριν τον θάψουν ζωντανό ξεψύχησε από εγκεφαλική συμφόρηση, του Μοσχονησίων Αμβρόσιου που του πετάλωσαν τα πόδια και κατατεμάχισαν το σώμα του, Ικονίου Προκοπίου που τελείωσε η ζωή του από τις κακουχίες, του Ζήλων Ευθυμίου ο οποίος φυλακίσθηκε και έλαβε μαρτύρια πολυώδυνα, από τα οποία και ξεψύχησε. Η ενθύμησή μας θα τρέξει σε αναρίθμητους κληρικούς και λαϊκούς που συγκακοπάθησαν με τους Ποιμενάρχες τους και αλλού, γιατί ήταν Έλληνες και χριστιανοί.
Κορυφαία μορφή αναδείχθηκε ο Μητροπολίτης Σμύρνης Χρυσόστομος. Δεν εγκαταλείπει την πόλη του την αγαπημένη.
Το σώμα του θα συρθεί βασανισμένο στους δρόμους της και αυτοί πια γίνονται λεωφόροι προς τον Παράδεισο. Δεν άφησε μόνο το αίμα του ο θαρραλέος Ιεράρχης στα σμυρναίϊκα σοκάκια, εκεί σύρθηκε και μάτωσε ο Ελληνισμός. Στέλνει την ευλογία του πλέον νοερά στα μέρη της ελεύθερης πατρίδας, εκεί που εγκατα-στάθηκε και πρόκοψε, μέσα από δυσκολίες και κακουχίες, το ποίμνιό του. Εκείνον τον θυμάται πλέον μέσα από τις διηγήσεις των παλαιότερων και το συναξάρια της Εκκλησίας. Ο γλυκός πνευματικός πατέρας της Σμύρνης έγινε σύμβολο θυσίας, εφάμιλλης των μεγαλομαρτύρων της πίστης μας και ηρώων του έθνους μας, εθνοιερομάρτυρας δηλαδή. Η ιστορία έχει πάρει τον δρόμο της, δεν έχει γυρισμό. Στο διάβα της συναντά κάθε λεπτό και στιγμή γεγονότα και τ΄ αποθηκεύει στο χρονοντούλαπό της, άλλοτε γιατί δεν την συμφέρουν και άλλοτε γιατί φέρνουν κλάμα. Όταν όμως το ανοίξει, θα τα ξανασυναντήσει έχοντας διδαχθεί (;) από τις θετικές πλευρές της ή από τα λάθη της. Η επέτειος της Μικρασιατικής Καταστροφής είναι άλλη μια ευκαιρία για να δούμε την ιστορία, όχι να την ξαναγράψουμε. Να εντοπίσουμε τα μελανά σημεία της και να μην επιτρέψουμε άλλες γενοκτονίες και από κανέναν. Τέλος, τους Μάρτυρες που τιμάμε αύριο, κληρικούς και λαϊκούς, να τους έχουμε όχι απλά στα εικονίσματα, αλλά στην καρδιά μας ως παραδείγματα θυσίας και πατριωτισμού. του Αρχιμ. Χρυσόστομου Χρυσόπουλου Οι αλύτρωτες πατρίδες μας προσμένουν ακόμη …
