Το κάστρο, που είναι κτισμένο στη νότια άκρη του χωριού Κολόσσι, βρίσκεται 11 περίπου χιλιόμετρα δυτικά της Λεμεσού και αποτελεί ένα από τα σημαντικότερα μεσαιωνικά οχυρωματικά έργα που σώζονται στην Κύπρο. Το σημαντικό κενό, στην κυπριακή βιβλιογραφία, μιας ενοποιημένης καταγραφής της ιστορίας των Κάστρων της Κύπρου στις ελεύθερες και κατεχόμενες περιοχές, με τίτλο «ΤΑ ΚΑΣΤΡΑ ΤΗΣ ΚΥΠΡΟΥ: ΟΙ ΑΚΟΙΜΗΤΟΙ ΦΡΟΥΡΟΙ», έρχεται να καλύψει η έκδοση του δικηγορικού οίκου Χριστόδουλου Γ. Βασιλειάδη, που εντάσσεται στο πλαίσιο εταιρικής κοινωνικής προσφοράς του δικηγορικού οίκου, τόνισε στο ΑΠΕ-ΜΠΕ ο κ. Χριστόδουλος Βασιλειάδης. Την έρευνα για την ιστορία των Κάστρων έκανε ο έγκριτος ιστορικός και λυκειάρχης του Λυκείου Κύκκου, Σάββας Γιαλλουρίδης. Οι φωτογραφίες της Έφης Παναγιώτου – Γεωργίου μεταφέρουν και αποτυπώνουν σπιθαμή με σπιθαμή την ομορφιά και το μεγαλείο των Κάστρων σε ξεχωριστές και πρωτότυπες φωτογραφίες. Οι μεταφραστές Ανδρέας Αθανασιάδης και Ειρήνη Μπουλιτσίδου μετέφρασαν το περιεχόμενο του βιβλίου στα αγγλικά και στα ρωσικά και δημιούργησαν πρόσβαση στην ιστορία των Κάστρων στους ξένους αναγνώστες. Η προσπάθεια έκδοσης αυτού του βιβλίου, τελειοποιήθηκε με την ακούραστη συμβολή του Κωστή Διογένους, που επιμελήθηκε την έκδοση και εκτύπωσή του. «Η επιβλητική εμφάνιση και τοποθέτηση των Κάστρων στα συγκεκριμένα γεωγραφικά σημεία της Κύπρου μας, σε δεσπόζουσες θέσεις ανάμεσα στους βράχους, τα βουνά και τις παραλίες μας, καταδεικνύει την ιστορική και κυρίαρχη συμβολή και σημασία τους στον αγώνα του λαού μας για ελευθερία» αναφέρει ο κ. Βασιλειάδης και συμπληρώνει: «Στις σημερινές δύσκολες στιγμές που περνά ο Κυπριακός Ελληνισμός, τα Κάστρα της αποτελούν τα στίγματα της αντίστασης μας για την ακεραιότητα της. Σηματοδοτούν και καθορίζουν τα απαραβίαστα σύνορα της πατρίδας μας, της ενωμένης και αδιαίρετης Κύπρου». 
Το φρούριο της Καντάρας αποτελεί ένα από τα τρία σημαντικά κάστρα κτισμένα πάνω στην οροσειρά του Πενταδακτύλου στην επαρχία Αμμοχώστου στην κατεχόμενη Κύπρο. Το βυζαντινό φρούριο αυτό, είναι κτισμένο σε ύψος 2068 ποδιών και δεσπόζει της βόρειας παραλίας και της πεδιάδας της ανατολικής Μεσαορίας, ελέγχοντας την είσοδο στη χερσόνησο της Καρπασίας. Μιλώντας στο ΑΠΕ-ΜΠΕ ο κ. Βασιλειάδης υπογραμμίζει ότι τα Κάστρα της Κύπρου, ανεξάρτητα εάν βρίσκονται στις ελεύθερες περιοχές ή στις περιοχές που κατέχονται από τον Τουρκικό στρατό και την Τουρκία, «μεταδίδουν το μήνυμα ότι ο πολιτισμός δεν διαιρείται, ούτε και υποδουλώνεται. Και σαν ασάλευτοι φρουροί συμβολίζουν την υπέρτατη και μόνιμη αντίσταση ενάντια στη διαίρεση της πατρίδας μας. Όλα τα Κάστρα προστατεύουν και φυλάγουν μια αδιαίρετη Κύπρο, που δεν μπορεί να διχοτομηθεί» και προσθέτει: «Τα μεσαιωνικά Κάστρα του τόπου μας στέκουν περήφανα εδώ και αιώνες, και διαγράφουν τη διαχρονική δοκιμασία της ρωμιοσύνης της Κύπρου. Αποτελούν σύμβολα αγωνιστικού φρονήματος του λαού μας και ως φάροι από το παρελθόν, εκπέμπουν το μήνυμα πως η πατρίδα μας μπορεί και πρέπει να απελευθερωθεί και να επανενωθεί, να γίνει η Κύπρος της ειρήνης για όλους τους κατοίκους της». Κατά την εκδήλωση της παρουσίασης της έκδοσης ο κ.Χριστόδουλος Βασιλειάδης αναφέρθηκε σε μια παλιά ιστορία. Ήταν, όπως είπε, το 1912, ακριβώς 100 χρόνια πριν, που στο χωριό του, το Όμοδος της Λεμεσού, διενεργήθηκε έρανος στο πλαίσιο παγκύπριου εράνου για ενίσχυση του ελληνικού στρατού, που μαχόταν στους Βαλκανικούς απελευθερωτικούς πολέμους. Εισπράχθηκε τότε το βαρύτιμο -για την εποχή- ποσό των 105 λιρών. Ήταν μια έμπρακτη απόδειξη των κατοίκων του Ομόδους πως στις δύσκολες ώρες του Ελληνισμού, όλοι συνεισφέρουν με τις δυνάμεις τους προκειμένου το έθνος να σταθεί στα πόδια του και να οδηγηθεί σε νικηφόρο πορεία. Υπολογίζεται ότι το τότε ποσό των 105 λιρών έχει σημερινή αξία περίπου 10. 000 ευρώ, είπε ο κ. Βασιλειάδης και ανακοίνωσε ότι με απόφαση της εταιρείας του, τα έσοδα από την πώληση του βιβλίου θα παραδοθούν στον πρόεδρο του Κοινοτικού Συμβουλίου Ομόδους, προκειμένου να δοθούν στον Πρέσβη της Ελλάδας στην Κύπρο, για ενίσχυση και πάλι του ελληνικού στρατού. «Με αυτή τη συμβολική μας πράξη στοχεύουμε να ενεργοποιήσουμε όλους μας. Η οικονομική κρίση δεν πρέπει να κλονίσει την εθνική μας κυριαρχία. Η εθνική μας αξιοπρέπεια δεν πρέπει να γονατίσει. Είναι το ελάχιστο που μπορούμε να κάνουμε» σημείωσε. 
Το μικρό κάστρο, που είναι κτισμένο πάνω στον αρχαίο κυματοθραύστη στη δυτική πλευρά του λιμανιού της Νέας Πάφου, αποτελούσε κατά το παρελθόν μέρος του παράκτιου αμυντικού συστήματος της Κύπρου. Πρόκειται στην ουσία για έναν φράγκικο πύργο μέσα σε ένα περίβλημα της ενετικής περιόδου. Κύριος ομιλητής στην παρουσίαση της έκδοσης ήταν ο διακεκριμένος αρχαιολόγος και ομότιμος καθηγητής του Πανεπιστημίου Κύπρου Βάσος Καραγιώργης, ο οποίος τόνισε ότι το βιβλίο απευθύνεται στον φωτισμένο κοινό αναγνώστη, «που επιθυμεί να πληροφορηθεί συνοπτικά, αλλά σωστά, για μια συγκεκριμένη πτυχή της Κυπριακής ιστορίας, σε μια συγκεκριμένη περίοδο, την οχυρωματική τέχνη στη Βυζαντινή και Μεσαιωνική Κύπρο». «Τα μεγάλα προβλήματα της ανθρωπότητας-πολιτικά, οικονομικά, κοινωνικά-δεν λύονται πάντα με τη στρατιωτική ή την οικονομική δύναμη» σημείωσε ο κ. Καραγιώργης και επεσήμανε ότι είναι «ευρέως αποδεκτό πως ο πολιτισμός συμβάλλει αποφασιστικά και στο νησί μας δεν έχει ακόμη κατανοηθεί πλήρως η δύναμη της πολιτιστικής προβολής». Ο συγγραφέας του βιβλίου, σύμφωνα με τον καθηγητή Καραγιώργη, εκφράζει μερικές ενδιαφέρουσες ιδέες και σκέψεις σχετικά με τη ψυχολογία της οχύρωσης και τη διαχρονική οχυρωτική τέχνη στην Κύπρο. Ο νησιώτικος χαρακτήρας της Κύπρου και η στρατηγική της θέση στην Ανατολική Μεσόγειο, εδώ που συναντώνται οι μεγάλοι πολιτισμοί της αρχαιότητας, του Αιγαίου, της Μέσης Ανατολής, της Ανατολίας και της Αιγύπτου, ανάγκασαν τους πρώτους κατοίκους της Κύπρου, από την αυγή κιόλας της προϊστορίας, να οχυρωθούν και να αμυνθούν. Οι νεολιθικοί οικισμοί περιβάλλονται συχνά από τείχη και τάφρους, όπως στην Χοιροκοιτία και την Καλαβασό. Η οχύρωση δίνει το αίσθημα της ασφάλειας, τόσο ενάντια στον εχθρό που μπορεί να είναι και ο κάτοικος του αντίπαλου προϊστορικού οικισμού πού έχει βλέψεις, πάνω στην διαφιλονικούμενη εύφορη πεδιάδα ή αργότερα αποβλέπει στην κυριαρχία των μεταλλείων. Φρούρια κτίζονται και στο πρώτο μισό της δεύτερης χιλιετηρίδας π.χ., όταν οι διάφορες πόλεις της Κύπρου ερίζουν αναμεταξύ τους για την κυριαρχία των μεταλλείων χαλκού, για τα οποία ενδιαφέρονται και οι Σύριοι. Η αρχαιολογική σκαπάνη, είπε ο κ. Καραγιώργης, έφερε στο φώς τα ερείπια τέτοιων φρουρίων στην ΄Εγκωμη, στον ‘Αγιο Σωζόμενο, στο Κρινί της Επαρχίας Κερύνειας, στο Ιδάλιο, στη Νιτοβίκλα της Καρπασίας και αλλού. Γύρω στα 1200 π.Χ., όταν επικρατεί πολιτική αναταραχή στην Ανατολική Μεσόγειο σαν αποτέλεσμα της μετακίνησης των γνωστών σαν «Λαών της Θαλάσσης», όταν είχαν καταρρεύσει οι αυτοκρατορίες των Μυκηναίων στο Αιγαίο και των Χετταίων στην Μικράν Ασία, οι Αχαιοί μετανάστες στην Κύπρο εισάγουν τα κυκλώπεια τείχη, όπως τα γνωρίζουμε από τους οικισμούς της ‘Εγκωμης, του Κιτίου, της Σίντας και της Μάας -Παλαιοκάστρου, στον Κόλπο των Κοραλλίων. Από τις διηγήσεις του Ηροδότου έχουμε πληροφορίες για τα τείχη της Σαλαμίνας, της Αμαθούντας, του Ιδαλίου και της Παλαιπάφου, που μερικά έχει πρόσφατα αποκαλύψει η αρχαιολογική σκαπάνη. Οι Κύπριοι Βασιλείς οχυρώνονται σε ακροπόλεις, σε οχυρωμένα υψώματα, όπως στο κατεχόμενο σήμερα Βουνί, κοντά στους Σόλους. 
Το Πρωτοβυζαντινό κάστρο στην κατεχόμενη Κερύνεια πρέπει να υπήρχε μαζί με την εντός των τειχών πόλη της Κερύνειας κατά την περίοδο των πρώτων Αραβικών επιδρομών στα μέσα του 7ου αι. μ. Χ. Από το Βυζαντινό κάστρο σώζονται διάφορα τμήματα στην αυλή και αλλού, που είχαν ενσωματωθεί στις επεκτάσεις των Λουζινιανών. Οι Βυζαντινοί και Μεσαιωνικοί χρόνοι, επεσήμανε ο Βάσος Καραγιώργης, χαρακτηρίζονται από επιδρομές και κατακτήσεις, των Αράβων και των Σαρακηνών. Επί της βασιλείας του αυτοκράτορα Αλέξιου Α’ Κομνηνού (1081-1118) κτίζονται στην οροσειρά του Πενταδακτύλου τα Φρούρια του Αγίου Ιλαρίωνος, του Βουφαβέντο και της Καντάρας για να προστατεύσουν τα βόρεια παράλια της Κύπρου και τα νότια παράλια της Μικράς Ασίας από τις επιδρομές των Σαρακηνών. Νωρίτερα, με αφορμή τις επιδρομές των Αράβων άρχισε να κτίζεται το κάστρο των Σαράντα Κολώνων στην Κάτω Πάφο, που παίρνει την ονομασία του από τον μεγάλο αριθμό των γρανιτένιων κιόνων που πάρθηκαν από τα γειτονικά Ρωμαϊκά δημόσια οικοδομήματα της Νέας Πάφου και χρησιμοποιήθηκαν για την οικοδόμησή του. Η επικράτηση των Λουζινιανών περί τα τέλη του 12ου αιώνα συμβάλλει στην διαμόρφωση του Κάστρου των Σαράντα Κολώνων στην Πάφο, αλλά και στη δημιουργία άλλων φρουρίων, όπως του Φρουρίου του Κολοσσίου, όπου εγκαταστάθηκαν οι μοναχοί του Τάγματος των Ιωαννιτών, που ανήκαν στην Ρωμαιοκαθολική εκκλησία και στόχο είχαν την ένοπλη αντιμετώπιση των αλλοθρήσκων. Ο στόχος όμως αυτός δεν τους εμπόδιζε από του να εκμεταλλεύονται τους αμπελώνες της εύφορης γύρω περιοχής και να κατασκευάζουν τον ως σήμερα ηδίποτον οίνον που φέρει την ονομασία Κουμανταρία, από το όνομα του Τάγματος των Ιωαννιτών -της Commanderie de Saint Jean. Το Φρούριο του Κολοσσίου, τόνισε, είναι ένα από τα ωραιότερα και τα καλύτερα σωζόμενα δείγματα της γαλλικής αρχιτεκτονικής στο νησί μας. Μαζί με τις εκκλησίες του Αγίου Νικολάου στην Αμμόχωστο, της Αγίας Σοφίας στην Λευκωσία και το Αββαείο του Πέλλαπαϊς αποδεικνύουν περίτρανα τη σχέση της Κύπρου με την Ευρώπη. 
Το Αββαείο του Πέλλα Πάϊς βρίσκεται στο ομώνυμο χωριό στην επαρχία Κερύνειας στην κατεχόμενη Κύπρο. Πρόκειται για ένα από τα πιο σημαντικά εναπομείναντα μνημεία Γοτθικής μοναστικής αρχιτεκτονικής στην ανατολική Μεσόγειο. Στην ομιλία του ο διακεκριμένος Κύπριος αρχαιολόγος επεσήμανε για την ιστορία που παρουσιάζουν τα Κάστρα της Κύπρου και τα εξής: – Η παρουσία των «Δυτικοευρωπαίων» στο νησί μας, για να χρησιμοποιήσω ένα νεώτερο όρο, συνεχίζεται και κατά τους επόμενους αιώνες, τον 13ο, 14ο και 15ο αιώνα, με τους Γενουάτες και τους Ενετούς, που υπερασπίζουν την Κύπρο εναντίον των Μαμελούκων, στα φρούρια της Λεμεσού και της Λάρνακας. – Τον 15ο αιώνα εμφανίζεται ένας νέος εχθρός της Ευρώπης, η Οθωμανική Αυτοκρατορία, που διαδέχεται τους Μαμελούκους. Η Ενετική αυτοκρατορία αισθάνεται αδύναμη να υπερασπίσει τα υπερπόντια εδάφη της. Το 1539 καταστρέφεται το Κάστρο της Λεμεσού και τον Ιούλιο του 1570 αρχίζει η πολιορκία της Λευκωσίας. Τα πρόχειρα κτισμένα τείχη της δεν μπορούν να ανακόψουν την επέλαση των Τουρκικών στρατευμάτων. Το φρούριο της Κερύνειας παραδίδεται και τον Σεπτέμβριο του 1570 αρχίζει η πολιορκία της Αμμοχώστου που παραδίδεται την 1ην Αυγούστου του 1571. Η ηρωϊκή αντίσταση των υπερασπιστών της πόλης και ο μαρτυρικός θάνατος του στρατηγού Μαρκαντώνιου Βραγαδίνου αποτελούν μια σελίδα της Κυπριακής ιστορίας που δεν θα πρέπει να λησμονούν ούτε οι Κύπριοι, αλλά ούτε και οι νεώτεροι Ευρωπαίοι που χειρίζονται τις τύχες των σημερινών Κυπρίων, που έχουν να αντιμετωπίσουν τον ίδιο εχθρό, τον ίδιο κίνδυνο. Αδυσώπητο εγείρεται το ερώτημα: γιατί οι σημερινοί Ευρωπαίοι λησμονούν τον λόγο που πολέμησε και μαρτύρησε ο Μαρκαντώνιος Βραγαδίνος και οι γενναίοι υπερασπιστές της Αμμοχώστου; – ‘Εχουμε πλήρη επίγνωση του γεγονότος ότι οι Λουζινιανοί, οι Γενουάτες, οι Ενετοί, δεν νοιάζονταν τόσο για την τύχη των Κυπρίων όσο για τη δική τους τύχη και τα δικά τους συμφέροντα. Η ιστορία όμως έχει συνδέσει την παρουσία τους στην Κύπρο με την υπεράσπιση της Ευρώπης από ένα εχθρό που παρ΄λίγο να την εξαφανίσει, αφού έφθασε νικηφόρος ως την Ισπανία και στα πρόθυρα της Βιέννης. Στην Κύπρο δόθηκαν σκληρές μάχες για την αναχαίτηση αυτού του εχθρού. – Βουβός μάρτυρας αυτών των μαχών είναι σήμερα τα Βυζαντινά και Μεσαιωνικά Κάστρα που βρίσκονται διάσπαρτα σε διάφορα μέρη του νησιού μας, τόσο στην ελεύθερη όσο και στην κατεχόμενη Κύπρο. Με σύντομα άλλα περιεκτικά κείμενα και με πλούσια εικονογράφηση περιγράφονται και απεικονίζονται στο βιβλίο που παρουσιάζουμε απόψε, το Κάστρο των Σαράντα Κολώνων στην Κάτω Πάφο, τα Κάστρα του Αγίου Ιλαρίωνα, του Βουφαβέντο και της Καντάρας στην οροσειρά του Πενταδακτύλου, τα Κάστρα των πόλεων στην Κερύνεια, το Κολόσσι, την Αμμόχωστο, την Λάρνακα και την Πάφο. Ακολουθεί ένα πολύ χρήσιμο χρονολόγιο της Μεσαιωνικής ιστορίας της Κύπρου. Είθε το βιβλίο αυτό που με πολύ συναίσθημα και συμβολισμό έχει εκδοθεί να αποτελέσει μια υπόμνηση στους Ευρωπαίους γιατί κτίστηκαν τα Κάστρα της Κύπρου και γιατί έπεσε μαχόμενος ο Μαρκαντώνιος Βραγουδίνος. Πολλά από τα Κάστρα που περιγράφονται και απεικονίζονται στο βιβλίο στέκουν βουβά και αγέρωχα προσμένοντας ποιός ξέρει, εμάς αλλά και τους σημερινούς Ευρωπαίους να επέμβουν για να τα ελευθερώσουν. 
Το Φρούριο της Καντάρας βρίσκεται στον Πενταδάκτυλο της Κύπρου. Όπως τα φρούρια του Αγίου Ιλαρίωνος και του Βουφαβέντο, έτσι και το φρούριο αυτό κτίστηκε από τους βυζαντινούς, προφανώς μετά την οριστική απελευθέρωση της Κύπρου στα 965 μ. Χ. από τους Άραβες επιδρομείς. «Εν τω μεταξύ ο λαός μας προσμένει κι΄αυτός, και τραγουδά μαζί με τον Κώστα Μόντη…. “ανασήκωσε την πλάτη και απόσεισέ τους Πενταδάκτυλε”» είπε τέλος συγκινημένος ο κ. Καραγιώργης. (23/04/2012) Σημ.: Φωτογραφίες από το διαδίκτυο, με πληροφορίες από το Τμήμα Αρχαιοτήτων Κύπρου. ΠΗΓΗ
