Με την ονομασία αυτή είναι γνωστή η ένοπλη σύγκρουση που έλαβε χώρα στην Αθήνα μεταξύ του ΕΑΜ/ΕΛΑΣ από την μια πλευρά και των κυβερνητικών και βρετανικών δυνάμεων από την άλλη. Ξεκίνησε στις 3 Δεκεμβρίου 1944 με την αιματηρή κατάληξη του συλλαλητηρίου της Πλατείας Συντάγματος και τελείωσε τυπικά με την υπογραφή της Συμφωνίας της Βάρκιζας στις 12 Φεβρουαρίου 1945. Ήταν το προανάκρουσμα του Εμφυλίου Πολέμου (1946-1949).
Γιατί όμως έγιναν τα Δεκεμβριανά; Υπάρχουν δύο επίσημες εκδοχές: Η μία της Δεξιάς που υποστηρίζει ότι ο Δεκέμβριος ήταν ένας ακόμα αιματηρός γύρος. Μία αποτυχημένη απόπειρα του ΚΚΕ να καταλάβει την εξουσία με την δύναμη των όπλων, κατά παράβαση των Συμφωνιών του Λιβάνου και της Καζέρτας. H άλλη της Αριστεράς, που υποστηρίζει ότι ο Δεκέμβριος ήταν η κορωνίδα της αντίστασης. Η απάντηση του λαού στην ωμή βρετανική επέμβαση, στην προσπάθεια του βρετανικού ιμπεριαλισμού να αλυσοδέσει την Ελλάδα.
Η αλήθεια είναι ότι αντιπαράθεση αυτή προήλθε από το κενό εξουσίας, που δημιουργήθηκε στην Ελλάδα μετά την αποχώρηση των γερμανικών δυνάμεων κατοχής τον Οκτώβριο του 1944. Το ΕΑΜ/ΕΛΑΣ υπό την καταλυτική επιρροή του ΚΚΕ και έχοντας ένα καλά συγκροτημένο στρατιωτικό σώμα, διεκδικούσε μερίδιο στην εξουσία, αν όχι ολόκληρη την εξουσία. Απέναντι του οι αστικές δημοκρατικές δυνάμεις ήταν τελείως αδύναμες να του αντιπαρατεθούν, έχοντας σχεδόν 9 χρόνια εκτός εξουσίας (Δικτατορία Μεταξά, Κατοχή). Εκ των πραγμάτων η συνδρομή των βρετανών, που ασκούσαν μεγάλη επιρροή στα ελληνικά πράγματα και ως συμμαχική δύναμη, η βοήθεια τους ήταν απαραίτητη για την επιβίωση της αστικής δημοκρατίας. Την ίδια εποχή στην υπόλοιπη Ευρώπη και στον Ειρηνικό συνεχιζόταν με σφοδρότητα ο Β Παγκόσμιος Πόλεμος, με την ζυγαριά να κλείνει υπέρ των Συμμάχων.
Ένα από τα κομβικά σημεία διαφωνίας του ΕΑΜ με την κυβέρνηση ήταν αυτό της ταυτόχρονης διάλυσης όλων των ενόπλων τμημάτων του ΕΛΑΣ , του ΕΔΕΣ και των άλλων αντιστασιακών οργανώσεων. Ωστόσο με την επιμονή του ΕΑΜ για ταυτόχρονη διάλυση των μόνων τακτικών ελληνικών μονάδων του Ιερού Λόχου και της ΙΙΙ Ελληνικής Ορεινής Ταξιαρχίας (ΕΟΤ), των μόνων δηλαδή τμημάτων του εξόριστου Ελληνικού στρατού που έμειναν αλώβητα από την πολιτική δεν είχε καμιά λογική βάση.
Ο Ιερός Λόχος αριθμούσε περίπου 1.100 Ιερολοχίτες και περίπου 3.000 άντρες της ΙΙΙ ΕΟΤ, δεν δικαιολογούσε τις φοβίες του ΕΑΜ. Το ισοδύναμο που επιζητούσε η ηγεσία του ΕΑΜ θα έπρεπε να είναι η παράλληλη διάλυση μόνο των ενόπλων τμημάτων των υπολοίπων, μη εαμικών, αντιστασιακών οργανώσεων και όχι τμημάτων του τακτικού Ελληνικού Στρατού. Άλλωστε η ηγεσία του ΕΑΜ είχε συμφωνήσει για αυτό, υπογράφοντας τη Συμφωνία του Λιβάνου (17 Μαΐου 1944) που το προέβλεπε.
Κατόπιν όμως υπαναχώρησε γιατί απλούστατα κατάλαβε ότι χωρίς ένοπλα τμήματα δεν θα μπορούσε να διεκδικήσει την εξουσία, η οποία τελικά ήταν το μόνο ζητούμενο. Ο τότε πρωθυπουργός Γεώργιος Παπαντρέου επέμενε στον αφοπλισμό του ΕΛΑΣ και του ΕΔΕΣ, δεν δεχόταν όμως την ταυτόχρονη διάλυση του Ιερού Λόχου και της ΙΙΙ Ορεινής Ταξιαρχίας, συνολικής δύναμης 3.100 ανδρών, που επίμονα ζητούσε η Αριστερά. Έπειτα από επίμονες διαπραγματεύσεις, τρείς Υπουργοί της Κυβέρνησης Εθνικής Ενότητας, προερχόμενοι από το ΕΑΜ πρότειναν ένα νέο σχέδιο που προέβλεπε τη διατήρηση της ΙΙΙ ΕΟΤ και του Ιερού Λόχου και παράλληλα ενός τμήματος του ΕΔΕΣ και ενός του ΕΛΑΣ, το τελευταίο αριθμητικά και σε ισχύ πυρός ισοδύναμο με το άθροισμα των τριών άλλων τμημάτων. Ο Παπαντρέου συμφώνησε αμέσως και κάλεσε για την επομένη το υπουργικό συμβούλιο προκειμένου να υπογραφεί η συμφωνία.
Ενώ όλα έδειχναν πως η κρίση εκτονώνεται, τα πάντα άλλαξαν ξαφνικά. Ο Ζέβγος, εντελώς ξαφνικά, εμφανίστηκε στον Παπαντρέου και, ανακαλώντας την πρόταση που ο ίδιος είχε κάνει, έθεσε νέους όρους, αξιώνοντας και πάλι τον ταυτόχρονο αφοπλισμό όλων ανεξαιρέτως των ενόπλων σωμάτων.
Ανακεφαλαιώνοντας εν συντομία στις 18 Οκτωβρίου 1944 έφθασε στην Αθήνα ο Γεώργιος Παπαντρέου και δύο μέρες αργότερα σχημάτισε την Κυβέρνηση Εθνικής Ενότητας, στην οποίαν συμμετείχαν και έξι υπουργοί από το ΕΑΜ. Ένα από τα πρώτα ζητήματα που έπρεπε να επιλύσει η νέα κυβέρνηση ήταν η αποστράτευση των αντιστασιακών οργανώσεων και η δημιουργία εθνικού στρατού. Στις 5 Νοεμβρίου ο Γεώργιος Παπαντρέου ανακοίνωσε ότι ύστερα από την συνεργασία που είχε με τον στρατηγό Σκόμπι (επικεφαλής των Βρετανικών Δυνάμεων στην Ελλάδα), ο ΕΛΑΣ και ο ΕΔΕΣ θα αποστρατεύονταν ως τις 10 Δεκεμβρίου 1944.
H απόφαση αυτή δεν άρεσε στο ΚΚΚ, καθώς μία ενδεχόμενη αποστράτευση του ΕΛΑΣ θα του αφαιρούσε ένα ισχυρό χαρτί στην πρόθεση του να επιβάλει στην Ελλάδα ένα κομμουνιστικό καθεστώς σοβιετικού τύπου. Οι διαπραγματεύσεις για την αποστράτευση των αντιστασιακών οργανώσεων ναυάγησαν στις 28 Νοεμβρίου και την 1 Δεκεμβρίου οι Υπουργοί του ΕΑΜ αποχώρησαν από την κυβέρνηση Παπαντρέου. Ήταν φανερό ότι οι δύο πλευρές οδηγούνταν σε σύγκρουση, την οποία επεδίωκε το ΚΚΚ από τις 20 Νοεμβρίου με απόφαση του Πολιτικού του Γραφείου, σύμφωνα με νεότερα στοιχεία.
Σε μια επίδειξη ισχύος το ΕΑΜ διοργανώνει την Κυριακή 3 Δεκεμβρίου ένα μεγάλο παναθηναϊκό συλλαλητήριο στην Πλατεία Συντάγματος,, παρά την κυβερνητική απαγόρευση. Υπολογίζεται ότι πήραν μέρος πάνω από 100,000 άνθρωποι. Το συλλαλητήριο βάφτηκε στο αίμα, καθώς οι διαδηλωτές δέχτηκαν καταιγισμό πυρών από την πλευρά των δυνάμεων ασφαλείας, με αποτέλεσμα να σκοτωθούν 30 άτομα και να τραυματιστούν 148.
Τελικά ποιος αποφάσισε την ρήξη; Μέχρι σήμερα υποστηρίζεται από την Αριστερά ότι στα Δεκεμβριανά οδηγηθήκαμε από την αιματηρή καταστολή του συλλαλητηρίου της 3ης Δεκεμβρίου, το οποίο είχε απαγορεύσει η Κυβέρνηση. Άλλωστε ο ΕΛΑΣ είχε ξεκινήσει τη μάχη, ήδη από την 1η Δεκεμβρίου σε Ήπειρο και Α. Μακεδονία κατά του ΕΔΕΣ (Ζέρβας) και της ΕΑΟ-ΕΣΕΑ αντίστοιχα. Συγκλονιστική είναι η δήλωση του Γιάννη Ιωαννίδη, ηγετικού στελέχους του ΚΚΕ:
« Μέχρι τότε έμενα με την εντύπωση ότι όλο αυτό το πράγμα έγινε με το κτύπημα που μας δώσαν αυτοί στις 3 του Δεκέμβρη. Όταν έμαθα ότι η κεντρική Επιτροπή του ΕΛΑΣ έγινε από την 1η του Δεκέμβρη, αυτό σημαίνει ότι κι’ εμείς προμελετημένα πηγαίναμε να δώσουμε αφορμή για να αρχίσει ο πόλεμος Δεν έχει άλλο…» Εξάλλου, το πρωί της Κυριακής 3 του Δεκέμβρη, πριν από την αιματοχυσία, ο ο Ριζοσπάστης κυκλοφορεί με κύριο άρθρο του Ζέβγου, έχοντας τον ολοσέλιδο τίτλο « Και τώρα τον λόγο έχουν οι μπαρουτοκαπνισμένοι μαχητές του ΕΛΑΣ»
Για το ποιος ξεκίνησε πρώτος υπάρχουν τρείς εκδοχές: α) ότι πυροβόλησε κάποιος από το πλήθος, με αποτέλεσμα να απαντήσουν οι αστυνομικές δυνάμεις β) ότι πυροβόλησε απρόκλητα η αστυνομία και γ) ότι τα πυρά ήταν βρετανικά για τη δημιουργία προβοκάτσιας.
Χρόνια αργότερα, στις 12 Δεκεμβρίου 1958, ο αστυνομικός διευθυντής Αθηνών κατά την διάρκεια των «Δεκεμβριανών», Άγγελος Έβερτ (πατέρας του πολιτικού και αρχηγού της Ν.Δ. Μιλτιάδη Έβερτ) σε συνέντευξη του στην εφημερίδα «Ακρόπολις» θα παραδεχτεί ότι ήταν αυτός που διέταξε τη βίαιη διάλυση της διαδήλωσης βάσει διαταγών που είχε λάβει, επειδή υπήρχε κίνδυνος κατάλυσης του κράτους.
Την επομένη, μετά τις κηδείες των θυμάτων, οι συγκρούσεις γενικευτήκαν με τη συμμετοχή στρατιωτικών δυνάμεων του ΕΛΑΣ. Το ΕΑΜ συγκρότησε νέα διαδήλωση, με αποτέλεσμα να υπάρχουν κι άλλοι νεκροί. Το ίδιο βράδυ, ο πρωθυπουργός Γεώργιος Παπανδρέου υπέβαλε την παραίτηση του, αλλά μεταπείστηκε από τους Άγγλους και παρέμεινε στην Θέση του. Η πλάστιγγα άρχισε να γέρνει με το μέρος του ΕΛΑΣ, που έλεγχε σχεδόν όλη την Αθήνα, εκτός από το κέντρο της πρωτεύουσας. Οι δυνάμεις του ανέρχονταν σε περίπου 20,000 άντρες. Η κυβέρνηση Παπανδρέου μπορούσε να υπολογίζει σε περίπου 10,000 άντρες στους οποίους συμπεριλαμβάνονταν και οι άντρες της εμπειροπόλεμης 3ης Ορεινής Ταξιαρχίας, και φυσικά στη βρετανική δύναμη υπό τον υποστράτηγο Ρόναλντ Σκόμπι, που ήταν και η καλύτερα εξοπλισμένη δύναμη και αριθμούσε γύρω στους 5,000 άντρες.
«Μη διστάσεις να ενεργήσεις σαν να ήσουν σε κατακτημένη πόλη, όπου γίνεται μία τοπική εξέγερση» τηλεγραφεί στον Σκόμπι ο βρετανός πρωθυπουργός Ουίνστων Τσόρτσιλ, που δεν διανοείτο ότι θα έχανε την Ελλάδα από τη σφαίρα επιρροής της Μεγάλης Βρετανίας. Την είχε κερδίσει με σκληρά παζάρια από τον Στάλιν στην περίφημη «Συμφωνία των Ποσοστών», που υπογράφτηκε στην Μόσχα στις 9 Οκτωβρίου, τρείς μέρες πριν από την αναχώρηση των Γερμανών από την Ελλάδα. Από την πλευρά του, ο σοβιετικός ηγέτης τήρησε τον λόγο του, αποφεύγοντας να κατηγορήσει τον Τσόρτσιλ για ανάμειξη στις εσωτερικές υποθέσεις της Ελλάδος, αλλά δεν αποθάρρυνε την ηγεσία του ΚΚΚ που δεν γνώριζε το «παζάρι της Μόσχας» και πίστευε βάσιμα σε συντροφική βοήθεια.
Η πρόθεση του ΕΛΑΣ στη Μάχη της Αθήνας ήταν να αφοπλίσει όσες αστυνομικές υπηρεσίες αντιστέκονταν, ώστε να αποδυναμώσει τον αντίπαλο. Όταν οι Βρετανοί κατάλαβαν ότι τα πράγματα λάμβαναν άσχημη τροπή γι’ αυτούς, αποφάσισαν να ενισχύσουν τις δυνάμεις τους στην Αθήνα, αποσπώντας δυνάμεις από το μέτωπο της Ιταλίας. Από τα μέσα Δεκεμβρίου οι κυβερνητικές δυνάμεις ΄άρχισαν σταδιακά να κερδίζουν έδαφος. Οι Βρετανοί με επίλεκτους στρατιώτες, άρματα μάχης και αεροπορία, αφού πρώτα εξουδετέρωσαν τη δύναμη του ΕΛΑΣ στις ανατολικές συνοικίες της Αθήνας και ιδιαίτερα στην Καισαριανή, άρχισαν να εκκαθαρίζουν το κέντρο της πόλης, όπου έγιναν ομηρικές οδομαχίες στα στενοσόκακα γύρω από την Πλατεία Ομονοίας, στου Ψυρρή και το Μεταξουργείο.
Ο Τσόρτσιλ πίστευε ότι το Ελληνικό πρόβλημα δεν θα μπορούσε να λυθεί με στρατιωτικά μέσα, αλλά μόνο με πολιτικά. Γι΄αυτό ανήμερα των Χριστουγέννων ήλθε στην Αθήνα.
Σε αλλεπάλληλες συσκέψεις στο Υπουργείο Εξωτερικών, στις οποίες συμμετείχαν και εκπρόσωποι του ΕΑΜ, αποφασίστηκε να ζητηθεί από τον εξόριστο βασιλιά Γεώργιο Β΄ να ορίσει Αντιβασιλέα και συγκεκριμένα τον Αρχιεπίσκοπο Αθηνών Δαμασκηνό. Ήταν μια έξυπνη κίνηση του Άγγλου πολιτικού για να κρατήσει ενωμένες τις αστικές δυνάμεις, με την γεφύρωση του χάσματος φιλομοναρχικών και βενιζελογενών δημοκρατικών.
Στα πολιτικά ζητήματα υπήρξε πλήρης διαφωνία. Ο Σιάντος απαίτησε να δοθούν στο ΕΑΜ σχεδόν τα μισά Υπουργεία, να διωχθούν από τον κρατικό μηχανισμό οι δωσίλογοι, να διαλυθεί η Χωροφυλακή, να γίνει δημοψήφισμα για το πολιτειακό τον Φεβρουάριο και εκλογές τον Απρίλιο.
Οι όροι, απορρίφθηκαν από όλους τους πολιτικούς, καθώς πίστευαν ότι οδηγούσαν σε κομμουνιστικοποίηση του κράτους.
Το ΚΚΕ έδειξε αδιαλλαξία, έχοντας την ψευδαίσθηση ότι η έλευση του Τσόρτσιλ στην Αθήνα ήταν ένδειξη αδυναμίας και δεν προχώρησε σε ένα συμβιβασμό, που θα του επέτρεπε να διασώσει τις δυνάμεις του και να αποκτήσει σημαντικό μερίδιο της εξουσίας.
Στις 30 Δεκεμβρίου ο βασιλιάς ενέδωσε στις αφόρητες πιέσεις των βρετανών και ανακοίνωσε τον διορισμό του Δαμασκηνού ως Αντιβασιλέα και την πρόθεση του να επιστρέψει στην Ελλάδα , μόνο αν το θελήσει ο λαός. Ο Γεώργιος Παπανδρέου παραιτήθηκε από την πρωθυπουργία και στις 3 Ιανουαρίου 1945 τον διαδέχθηκε ο Νικόλαος Πλαστήρας.
Στις 5 Ιανουαρίου 1945 οι δυνάμεις του ΕΛΑΣ αναγκάστηκαν να εγκαταλείψουν την Αθήνα, υπό την πίεση των κυβερνητικών και βρετανικών δυνάμεων. Στις 11 Ιανουαρίου ο ΕΛΑΣ υπέγραψε ανακωχή με τους Βρετανούς και στις 12 Φεβρουαρίου 1945 έληξαν και τυπικά τα «Δεκεμβριανά» με την Συμφωνία της Βάρκιζας. Το ΕΑΜ είχε ηττηθεί στρατιωτικά και πολιτικά.
Τα αποτελέσματα του κινήματος του 1944 υπήρξαν δραματικά για την Ελλάδα, επιτείνοντας το κλίμα καχυποψίας μεταξύ των δύο πλευρών , το οποίο είχε δημιουργηθεί ήδη από τα τέλη του 1942, και οδηγώντας την Ελλάδα στην δίνη του Εμφυλίου. Ήταν ένα κίνημα που δεν έπρεπε να είχε γίνει, όπως και ο Εμφύλιος ήταν ένας ανόητος πόλεμος που έπρεπε να είχε αποφευχθεί.
Επειδή πολλά έχουν λεχθεί επί του προκειμένου, θα παραθέσουμε ένα απόσπασμα από το βιβλίο: «Ευτυχώς ηττηθήκαμε σύντροφοι….» του Τάκη Λαζαρίδη. Ο Τάκης Λαζαρίδης, Αριστερός από τα νενικά του χρόνια, ήταν συγκατηγορούμενος του Ν. Μπελογιάννη στην γνωστή δίκη και είχε επίσης καταδικαστεί σε θάνατο, αλλά τελικά η ποινή του μετατράπηκε.
Η άποψη του έχει ιδιαίτερη βαρύτητα: « Το Ευτυχώς ηττηθήκαμε σύντροφοι…» δεν είναι παραδοξολογία. Εκφράζει πλήρως την πραγματικότητα. Αν είχαμε κερδίσει, αν είχαμε την εξουσία, η χώρα μας θα είχε ακολουθήσει τη μοίρα των άλλων χωρών της Ανατολικής Ευρώπης που προσδέθηκαν στο σοβιετικό άρμα. Θα είχε μετατραπεί σε ένα ακόμα δορυφόρο της Μόσχας. Ως γνήσιοι και ορθόδοξοι μαρξιστές-λενινιστές, οι Ζαχαριάδης-Ιωαννίδης και Σία θα είχαν επιβάλει τη «δικτατορία του προλεταριάτου» – τη προσωπική τους δηλαδή δικτατορία – προκειμένου να συντρίψουν την αντεπανάσταση και να οδηγήσουν την χώρα μας στον «σοσιαλιστικό μετασχηματισμό» Και επειδή ισχυρή θα ήταν η αντίσταση δημοκρατικού και φιλελεύθερου Ελληνικού λαού, η «δικτατορία του προλεταριάτου» θα έπαιρνε την πιο στιγνή και ανελέητη μορφή. Τηρουμένων των αναλογιών, η πατρίδα μας θα είχε μετατραπεί σε δεύτερη Αλβανία. Το ίδιο, όπως εκείνη, υπανάπτυκτη, καθυστερημένη και ανελεύθερη»
Είναι αναγκαίο να γνωρίζει πλέον ο Κυπριακός λαός και ιδιαίτερα νεολαία μας την ιστορία του Έθνους μας και τις πραγματικότητες που επιμελώς δεν διδάσκονται στα σχολεία ή αναγράφονται στον τύπο. Να γνωρίζουν τα προβλήματα, τις προδοσίες και τα εγκλήματα του κομμουνισμού και των υποστηρικτών του όχι μόνο παγκοσμίως αλλά στην Ελλάδα και την Κύπρο. Θα συνεχίσουμε με τα εγκλήματα που διέπραξαν στην Ελλάδα κατά την διάρκεια του Εμφυλίου Πολέμου που τα θύματα ήταν περισσότερα από αυτά που προκάλεσαν οι Ναζί κατά την διάρκεια της κατοχής.
Αινείας
