«Πράσινη Γραμμή»: Η διαχωριστική γραμμή μεταξύ των ελεύθερων και των κατεχομένων περιοχών της Κύπρου. Λέγεται και «Γραμμή Αττίλα» μετά το 1974 και εκτείνεται σε μήκος περίπου 300 χιλιομέτρων…

Αυτό είναι το πρώτο πράγμα που θα διαβάσει κάποιος που θα ψάξει να βρει πληροφορίες για την Πράσινη Γραμμή. Η πραγματικότητα φυσικά δεν είναι τόσο απλή. Υπάρχουν ημερομηνίες, ξεχασμένες από τους πολλούς, εξίσου όμως σημαδιακές με επετειακές ημερομηνίες – σταθμούς. Συμπληρώθηκαν 52 χρόνια από τα αιματηρά γεγονότα του 1963 μεταξύ Ελλήνων και τούρκων, που, στην συνέχεια, έφεραν πολλά δεινά στην Κύπρο με αποκορύφωμα, 11 χρόνια μετά την τουρκική εισβολή του 1974 και την συνεχιζόμενη τουρκική στρατιωτική κατοχή του βορείου τμήματος της Κύπρου.

Ο πολιτικός ορίζοντας στην Κύπρο είχε αρχίσει να μαζεύει σύννεφα, από τα τέλη Νοεμβρίου, με την πρόταση του τότε προέδρου, «Εθνάρχη» Μακαρίου Γ’, για τροποποιήσεις στο Σύνταγμα, που αφορούσαν στη διανομή των εξουσιών ανάμεσα στους Έλληνες και τους τούρκους έποικους και θα το καθιστούσαν, κατά την άποψή του, πιο λειτουργικό και αποτελεσματικό. Οι τροποποιήσεις, που πρότεινε ο Μακάριος, μεταξύ άλλων, αφαιρούσαν το δικαίωμα βέτο από τον Έλληνα πρόεδρο και τον τούρκο εντεταλμένο και άλλαζαν το σύστημα των χωριστών πλειοψηφιών. Πριν ακόμα εκφράσει την άποψή της η ηγεσία των εποίκων, έσπευσε η τουρκική κυβέρνηση να επιδώσει έντονο και προσβλητικό υπόμνημα στον Μακάριο, με το οποίο απέρριπτε τα «Δεκατρία Σημεία», θεωρώντας τις προτάσεις,ως προσπάθεια αλλαγής της Συνθήκης Ζυρίχης-Λονδίνου και περιορισμού των δικαιωμάτων των τούρκων.

Στην Αθήνα η κυβέρνηση του άλλου «Εθνάρχη», Κωνσταντίνου Καραμανλή, είχε εκφράσει με τον πιο κατηγορηματικό τρόπο την αντίθεσή της σε αλλαγή των Διεθνών Συμφωνιών, για την Κύπρο ήδη από τον Απρίλιο του 1963. Η Βρετανία αποδείχτηκε ότι εξαπάτησε τον Μακάριο, αφού τον ενθάρρυνε, αλλά δεν βοήθησε να συζητήσει η Άγκυρα τα «Δεκατρία Σημεία». Τη συνταγματική κρίση διαδέχονται αιματηρές ταραχές, με αφορμή αστυνομικό έλεγχο τούρκων από Έλληνες αστυνομικούς. Στις αρχές Δεκεμβρίου 1963, έφθασαν, στον υπουργό Εσωτερικών Πολύκαρπο Γιωρκάτζη, πληροφορίες ότι επίκειται η διανομή 300 αυτόματων όπλων σε τούρκους εκτός της πόλης. Οι υποψίες ενισχύθηκαν, όταν οι τούρκοι υπουργοί πρότειναν, ως μέτρο «βελτίωσης» των διακοινοτικών σχέσεων τη διενέργεια αστυνομικών ελέγχων σε αυτοκίνητα μόνο από αστυνομικούς της ίδιας κοινότητας με τους επιβάτες. Το Υπουργικό Συμβούλιο επέμεινε, ωστόσο, να διατηρηθούν οι μικτές περίπολοι και οι μικτοί έλεγχοι, ενώ ο διοικητής της Τ.Μ.Τ. (παραστρατιωτική τουρκική οργάνωση), Μποζκούρτ, έδωσε εντολή να μην σταματούν τα τούρκικα αυτοκίνητα ή να αρνούνται την έρευνα της Αστυνομίας.

Έτσι, στις 21 Δεκεμβρίου 1963, τούρκοι αρνήθηκαν να υποβληθούν σε έλεγχο από αστυνομική περίπολο και ακολούθησε συμπλοκή. Αυτή ήταν η αρχή. Την επόμενη μέρα πλήθος τούρκων, πολλοί από τους οποίους ένοπλοι, άρχισε να περιφέρεται ανεξέλεγκτα στους δρόμους της παλιάς πόλης της Λευκωσίας και συντόμως η σύγκρουση επεκτάθηκε στη Λάρνακα. Την επομένη επεκτάθηκαν και στην Αμμόχωστο. Η κατάσταση κλιμακώθηκε επικίνδυνα με την ΤΟΥΡΔΥΚ, ένα τουρκικό στρατιωτικό απόσπασμα που εγκαταστάθηκε στην Κύπρο με βάση τη Συνθήκη Συμμαχίας- να βγαίνει, την ημέρα των Χριστουγέννων, από το στρατόπεδο της και να συμμετέχει στις συγκρούσεις, υποστηρίζοντας την προσπάθεια των τούρκων ενόπλων να ενισχύσουν τις οχυρώσεις τους. H ΕΛΔΥΚ εγκαταλείπει και αυτή το στρατόπεδο της, προς υποστήριξη των Ελλήνων, αλλά επιστρέφει σε αυτό, όταν ο Μακάριος αποδέχτηκε βλακωδώς ή δολίως την κοινή παρέμβαση των Εγγυητριών Δυνάμεων, για εκτόνωση της κρίσης. Στις 26 Δεκεμβρίου 1963, η Ελληνική πλευρά παραδίδει στον Ερυθρό Σταυρό 800 τούρκους, που είχαν απομακρυνθεί από την περιοχή των μαχών και η τουρκική πλευρά παραδίδει 26 Έλληνες.

Στις 30 Δεκεμβρίου 1963 υπογράφηκε η πρώτη συμφωνία κατάπαυσης του πυρός. Με την ίδια συμφωνία χαράχθηκε και η λεγόμενη «πράσινη γραμμή», κατά μήκος του κέντρου της Λευκωσίας, για να χωρίσει τις βόρειες κατεχόμενες από τις νότιες Ελληνικές και ελεύθερες συνοικίες της. Η οριοθέτηση της διαχωριστικής γραμμής ανατέθηκε στον Βρετανό υποστράτηγο, Πίτερ Γιανγκ, ο οποίος τη χάραξε πάνω στο χάρτη με ένα πράσινο μολύβι. Ως ειρηνευτική δύναμη παρεμβλήθηκαν ανάμεσα στους αντιμαχόμενους Βρετανοί στρατιώτες των Βάσεων, αναλαμβάνοντας το ρόλο του μεσολαβητή, που επεδίωκαν εξαρχής. Στις 15 Ιανουαρίου 1964 συνήλθε πενταμερής συνδιάσκεψη στο Λονδίνο για την εξεύρεση λύσης. Η συνδιάσκεψη οδηγήθηκε σε αποτυχία.

Ο Κιουτσούκ είχε ήδη διακηρύξει ότι «το Σύνταγμα είναι νεκρό» και ότι δεν υπήρχε πλέον προοπτική στην Κύπρο. Σε συνέντευξη του στη LeMonde ήταν πιο ξεκάθαρος για τα τουρκικά σχέδια: “Θέλουμε χωριστό κράτος. Ήδη προχωρούμε προς την κατεύθυνση της δημιουργίας χωριστής διοίκησης, έχουμε δική μας Αστυνομία και τηλεπικοινωνίες”, δήλωσε. Το Συμβούλιο Ασφαλείας των Ηνωμένων Εθνών, με την απόφασή του αρ. 186/4-3-1964, εγκατέστησε για πρώτη φορά στην Κύπρο ειρηνευτική δύναμη 7.000 ανδρών. Οι ταραχές του Δεκεμβρίου 1963 κορυφώθηκαν στρατιωτικά, στις αρχές Αυγούστου του 1964, όταν ελληνικές δυνάμεις και δυνάμεις της Εθνικής Φρουράς επιτέθηκαν στον τουρκικό θύλακα των Κόκκινων. Η Τουρκία αντέδρασε άμεσα στην επίθεση και η αεροπορία της βομβάρδισε Ελληνικές θέσεις στην Τυλληρία με βόμβες ναπάλμ, καθιστώντας σαφείς τις προθέσεις της σε περίπτωση εμπλοκής. Πενήντα πέντε Έλληνες σκοτώθηκαν, εκ των οποίων οι 28 πολίτες. 

Η πράσινη γραμμή δεν χαράχτηκε κάτω από διεθνείς νόμους και δίκαια, ούτε αναγνωρίζεται σαν διεθνές σύνορο. Ήταν μια προσωρινή γραμμή κατάπαυσης του πυρός για να σταματήσουν οι εχθροπραξίες ανάμεσα στους Έλληνες και τους εισβολείς, που μετά το 1974 οι τούρκοι εκμεταλλεύτηκαν το σύνορο αυτό για να αποσχιστούν από την Κύπρο και να ιδρύσουν το δικό τους ψευδοκράτος, το οποίο αναγνωρίζεται μόνο από την Τουρκία. Πολλά είναι τα σημάδια στο χώρο που συνιστούν το μέγεθος της ιδεολογικής φόρτισης που διακατέχει τους κατοίκους της περιοχής. Χαρακτηριστικό είναι το «ΔΕΝ ΞΕΧΝΩ» , βαθιά χαραγμένο στη μνήμη της νέας γενιάς, σύμβολο με το οποίο ερχόμαστε σε επαφή από τη σχολική μας ηλικία και το οποίο διακηρύττει: ΔΕΝ ΞΕΧΝΩ ότι το βόρειο τμήμα είναι και αυτό πατρίδα μας. ΔΕΝ ΞΕΧΝΩ την καταστροφή, για να παραμείνει άσβεστη η ελπίδα για επιστροφή στις πατρογονικές εστίες, για την επιστροφή της γης στους νόμιμους κατόχους της.     Εμείς, ΔΕΝ ΞΕΧΝΑΜΕ ΤΙΣ ΣΚΛΑΒΩΜΕΝΕΣ ΠΑΤΡΙΔΕΣ. Πάγια θέση μας, η εφαρμογή του Δόγματος του Ενιαίου Αμυντικού Χώρου Ελλάδος – Κύπρου, που σε συνδυασμό με τις εφαπτόμενες ΑΟΖ των δύο κρατών, θα ισοδυναμεί με defacto ένωση της νήσου με την Ελλάδα.   Κορίνα Πενέση