Τα αίτια και οι αφορμές της περσικής επεκτατικότητας.

 

Εντούτοις, το 522 π.Χ ο Καμβύσης πεθαίνει, δίχως να αφήσει διάδοχο, και η εξουσία περιέρχεται νόμιμα πλέον στον αδελφό του, Σμέρδι. Σύμφωνα με ιστορικές πηγές, αν και η πολιτική που ακολούθησε ήταν φιλολαϊκή, ορισμένες επιλογές του τον έφεραν σε ρήξη με το ιερατείο, γεγονός το οποίο εκμεταλλεύτηκαν επτά συνωμότες, οι οποίοι και στράφηκαν εναντίον του, με αποτέλεσμα την δολοφονία του. Έπειτα, στον θρόνο ανήλθε ο Δαρείος Α΄, γιος του σατράπη της Παρθίας, Υστάσπη, καθώς και πρωτεργάτης κατά της συνομωσίας του Σμέρδιος.

Επρόκειτο για έναν ευγενή από τον οίκο των Αχαιμενιδών, όπως άλλωστε και οι προκάτοχοι του, αλλά δεν καταγόταν απευθείας από τον βασιλικό οίκο. Ο Δαρείος κατόρθωσε να καταπνίξει όλες τις επαναστάσεις που ξέσπασαν εντός της αυτοκρατορίας, εδραιώνοντας έτσι την εξουσία του, γεγονός που ενέπνευσε όχι μόνο τον θαυμασμό, αλλά τον φόβο, κυρίως, στους υπηκόους του. Λέγεται ότι η αντιμετώπιση των κατακτημένων από πλευράς του υπήρξε ήπια, με μια σχετική ελευθερία κινήσεων και ανεξιθρησκία, με κυρίαρχη θρησκεία, όμως, τον ζωροαστρισμό. Επίσης, υιοθέτησε μια ενιαία οικονομική και νομισματική πολιτική, κόβοντας παράλληλα χρυσά νομίσματα, τους λεγόμενους «δαρεικούς», τα οποία χρησιμοποιούντο σε ολόκληρη την αυτοκρατορία. Στις σατραπείες, δε, διορίζονταν ως σατράπες στο εξής Πέρσες ευγενείς, ώστε να αποφεύγονται έτσι οι τοπικές επαναστάσεις. Όπως είναι φυσικό, από την αχανή αυτή αυτοκρατορία δεν έλειπαν καθόλου τα πλούτη.

Και στο σημείο αυτό, εύλογα τίθεται το ερώτημα γιατί, λοιπόν, οι Πέρσες εκστράτευσαν εναντίον της Ελλάδας; Αν και τα αίτια ποικίλουν, το σημαντικότερο έγκειται στην διαφορά μεταξύ των δυο πολιτισμών.

Οι Πέρσες ήταν μονοθεϊστές και το πολίτευμα τους ήταν η απόλυτη μοναρχία, της οποίας η εξουσία απλωνόταν ανεξαιρέτως σε ολόκληρη την αυτοκρατορία, ενώ οι στρατιώτες της πολεμούσαν και πέθαιναν για τον Μεγάλο Βασιλέα. Σε αντίθεση, οι Έλληνες δεν γνώριζαν κανέναν βασιλιά, και ας είχαν σε κάποιες πόλεις τους ολιγαρχικό καθεστώς. Το σημαντικότερο όλων, όμως, είναι ότι πέθαιναν για την Πατρίδα και την Ελευθερία τους. Οι Έλληνες ζούσαν σε μικρές πόλεις – κράτη με ιδιαίτερη κυβέρνηση, ενώ η θρησκεία τους περιελάμβανε την λατρεία πολλών θεών, που συνοδευόταν από πλήθος εορτών και τραγουδιών.

Επιπλέον, η οικονομία της Περσίας στηριζόταν στα πλούσια καλλιεργήσιμα εδάφη της, εξορύσσοντας παράλληλα από το υπέδαφος της χρυσό, άργυρο, πολύτιμους λίθους και άλλα αγαθά. Υπήρχε, δηλαδή, αυτάρκεια προϊόντων και ελάχιστα μόνο στηριζόταν στο εμπόριο. Εν αντιθέσει, η ελληνική γη ενείχε μεγαλύτερη δυσκολία καλλιέργειας, εξαιτίας των κλιματικών συνθηκών, που χαρακτηρίζονταν από ξηρά καλοκαίρια και ιδιαίτερα υγρούς χειμώνες, με αποτέλεσμα να χρειάζεται αρκετό κόπο για να καλλιεργηθεί και να παράγει, γεγονός που οδήγησε από πολύ νωρίς τους Έλληνες να στραφούν στην θάλασσα και το εμπόριο.

Μεγάλη σημασία, ωστόσο, είχε και η ερμηνεία που προσέδιδαν στην έννοια της επεκτατικότητας, καθώς οι Πέρσες επέκτειναν τα εδάφη της αυτοκρατορίας τους με αμιγώς ιμπεριαλιστική πρόθεση, ενώ οι Έλληνες όταν ίδρυαν αποικίες δεν τις ενσωμάτωναν, αλλά τις θεωρούσαν ανεξάρτητες πόλεις – κράτη, με δικό τους πολίτευμα και νόμισμα. Ουσιαστικά, μόνο το «ιερόν πυρ» διατηρούσε τους μεταξύ τους δεσμούς με την μητρόπολη και αυτό κυρίως σε συναισθηματικό επίπεδο.

Ο Δαρείος, ακολουθώντας την επεκτατική πολιτική των προκατόχων του, την οποία συνέχισε μετέπειτα και ο γιος του Ξέρξης, αφού κατέκτησε την Ασία και την Λιβύη, στράφηκε στην Ευρώπη. Ήταν ο απόλυτος μονάρχης και ως εκ τούτου τον διακατείχε η αντίληψη ότι έπρεπε να είναι όλοι υπήκοοι του. Έτσι, λοιπόν, διαποτισμένος από την αλαζονεία, τον εγωισμό, την φιλοδοξία, την δίψα για μεγαλύτερη εξουσία και πλούτη, ωθήθηκε στο να λάβει την μεγάλη απόφαση να εκστρατεύσει αρχικά κατά των Σκυθών και των Θρακών, και έπειτα κατά των υπόλοιπων Ελλήνων. Γνωρίζοντας, όμως, τα ελαττώματα των Ελλήνων και τις διαφορές ανάμεσα στις πόλεις – κράτη, θεωρούσε ότι θα ήταν εύκολη υπόθεση η κατάκτηση της ελληνικής χερσονήσου. Εκτός αυτού, δε, πίστευε ότι η Ελλάδα, ως ελεύθερη χώρα, θα αποτελούσε σε λίγο το φυτίλι νέων επαναστατικών κινημάτων στην όμορη και ομοεθνή Ιωνία, που θα προκαλούσαν την διατάραξη της ασφάλειας της αυτοκρατορίας του.

Αυτό, όμως, που αγνοούσε ο Δαρείος ήταν ότι οι Έλληνες, διαποτισμένοι από τα ιδανικά της ελευθερίας και της αγάπης προς την πατρίδα, μπορούσαν ανά πάσα στιγμή να αφήσουν τις εσωτερικές τους έριδες και διαφωνίες, και ενωμένοι να υπερασπιστούν μέχρις εσχάτων τα πάτρια εδάφη τους, το «αίμα» και την «γη» τους.