Όπως ήδη προαναφέραμε στο προηγούμενο άρθρο μας, η έρευνα αυτή για το «Πώς μας βλέπουν οι Τουρκο”κύπριοι”» αποτελεί ένα πείραμα-εργαλείο προς δημιουργία μιας νέας κατάστασης πραγμάτων μέσω επίπλαστων εντυπώσεων. Οι δήθεν αποσαφηνίσεις που δίδονται, αντί να εμβαθύνουν στις έννοιες, αντίθετα, έχουν στόχο να θολώσουν περισσότερο τα νερά.
Μεταφέρουμε αυτούσιο το νέο άρθρο που ανέβασε ο Φιλελεύθερος σχετικά με την έρευνα για το πως μας βλέπουν οι πολίτες των κατεχομένων. Διαφοροποιήσεις, όχι όμως ανατροπές, παρουσιάζονται στις Αριστερές εφημερίδες – Εικόνα «εχθρού» έχουν οι Ελληνοκύπριοι στον τ/κ Τύπο Πώς μας αντιλαμβάνονται οι «άλλοι»; Ποια είναι η εικόνα που έχουν οι Τουρκοκύπριοι για εμάς; Πώς καταγράφεται αυτή η εικόνα των Ελληνοκυπρίων στα τουρκοκυπριακά Μέσα Ενημέρωσης; Σε αυτά τα ερωτήματα έρχεται να δώσει απάντηση η έρευνα των Ιάκωβου Τσαγγάρη και Αθανασίου Ν. Σαμαρά που έγινε για το Ανοικτό Πανεπιστήμιο Κύπρου και το Advanced Media Institute. Σημαντικές είναι οι εικόνες που έχει μία εθνική ομάδα για τον εαυτό της, καθώς και για τα άλλα στοιχεία του συστήματος που αποτελούν το διεθνές της περιβάλλον. Οι εικόνες αυτές περιέχουν πληροφορίες για το ποιοι είμαστε «εμείς» και για το ποιος είναι ο «άλλος», καθώς και για το ποια είναι η μεταξύ μας σχέση. Οι εικόνες αυτές αναπόδραστα ενσωματώνουν στοιχεία όπως ο φιλικός ή εχθρικός χαρακτήρας της σχέσης και ο παράγων της ισχύος. Συνεπώς, η μελέτη των εικόνων που έχει ο ένας για τον άλλο μας αποκαλύπτει το πώς βιώνει ο καθένας αυτή τη σχέση και τη δυναμική που μπορεί να αναπτύξει η σχέση αυτή στο μέλλον. Οι εικόνες αυτές όταν είναι εμπεδωμένες και παγιωμένες λειτουργούν ως στερεότυπα, και καθορίζουν τον τρόπο με τον οποίο ο ένας αντιλαμβάνεται τον άλλο. Οι ερευνητές, πέρα από τα συνήθη εργαλεία ανάλυσης, χρησιμοποιούν την τυπολογία εικόνων που έχει διαμορφωθεί στο πλαίσιο των διεθνών σχέσεων. Εξετάζονται οι πέντε βασικές εικόνες:- Η εικόνα του εχθρού εμφανίζεται όταν δύο ομάδες είναι πολύ ανταγωνιστικές, αλλά διαθέτουν παρόμοια ισχύ και πολιτιστικό στάτους, κάτι που προκαλεί το αίσθημα της απειλής.- Η εικόνα του συμμάχου εμφανίζεται όταν ο άλλος θεωρείται ως ίσος σε πολιτιστικό καθεστώς και ισχύ και ως έχων τους ίδιους στόχους και συμφέροντα, με αποτέλεσμα οι δρώντες να θεωρούν τη σχέση τους ως ευκαιρία για αμοιβαίο κέρδος και επομένως να εμφανίζεται η τάση για συνεργασία. – Η εικόνα του βάρβαρου εμφανίζεται όταν ο άλλος θεωρείται πως έχει στόχους που δεν εναρμονίζονται με τους δικούς σου, είναι ισχυρός αλλά πολιτιστικά κατώτερος. – Η εικόνα του ιμπεριαλιστή δημιουργείται όταν ο άλλος δρων θεωρείται πιο ισχυρός και με παρόμοιο ή υψηλότερο πολιτιστικό στάτους από ένα άλλο έθνος, με αποτέλεσμα να παρουσιάζεται ως πολύ εξελιγμένος από την άποψη των διαδικασιών του για λήψη αποφάσεων και των θεσμών του, ικανός για χάραξη πολύπλοκων στρατηγικών, αλλά εκμεταλλευτής των πόρων της χώρας του άλλου. – Η εικόνα του εξαρτώμενου παρουσιάζει ένα έθνος ως κατώτερο σε ισχύ και πολιτισμό, αλλά και ως ευκαιρία για αύξηση των κερδών κάποιου άλλου, με αποτέλεσμα μια τέτοια εικόνα να οδηγεί την πιο ισχυρή χώρα να εκμεταλλεύεται την αδύναμη και να θεωρεί την τάση για εκμετάλλευση ως νόμιμη και ηθική συμπεριφορά. ΑποτελέσματαΑρνητική παρουσιάζεται γενικά η εικόνα των Ελληνοκυπρίων στα δημοσιεύματα του τουρκοκυπριακού Τύπου, αλλά υπάρχουν διαφοροποιήσεις στον βαθμό αρνητισμού και εμφανίζονται θετικότερες αναφορές όσο αριστερότερα του ιδεολογικοπολιτικού φάσματος τοποθετείται μια εφημερίδα. Το σημαντικότερο εύρημα της έρευνας είναι ότι η επικρατούσα εικόνα για τους Ελληνοκύπριους στον τουρκοκυπριακό Τύπο είναι η εικόνα του «εχθρού», η οποία είναι κυρίαρχη στην συντριπτική πλειοψηφία των δημοσιευμάτων, ακολουθούμενη σε συχνότητα εμφάνισης από την εικόνα του «συμμάχου», η οποία είναι πιο αδύναμη και παρουσιάζει τα ψηλότερά της ποσοστά στις εφημερίδες που τοποθετούνται στα αριστερά του ιδεολογικοπολιτικού φάσματος. Η εικόνα του εχθρού εμφανίζεται στο 68,2% των δημοσιευμάτων στα οποία υπάρχει διαμορφωμένη εικόνα ετερότητας για τους Ε/κ. Τα υψηλότερα ποσοστά γι’ αυτή την εικόνα παρουσιάζονται στην ακροδεξιά Volkan (83,3%). Όσο αριστερότερα του ιδεολογικοπολιτικού φάσματος βρίσκεται μια εφημερίδα, τόσο χαμηλότερο γίνεται το ποσοστό εμφάνισης της εικόνας του εχθρού στα δημοσιεύματά της. Έτσι, στην κεντροδεξιά Kıbrıs εμφανίζεται στο 71,7% των δημοσιευμάτων, στην κεντροαριστερή Yeni Düzen στο 59,2% και στην αριστερή Afrika στο 47,4%. Σύμφωνα με τα αποτελέσματα της έρευνας, οι απλοί Ελληνοκύπριοι αξιολογούνται το ίδιο αρνητικά με τα κόμματα, θετικότερα από τους πρώην Προέδρους της Δημοκρατίας και την Κυπριακή Δημοκρατία και αρνητικότερα από κρατικούς και κυβερνητικούς αξιωματούχους και τους θεσμούς της Δημοκρατίας. Επίσης, διαπιστώθηκε ότι η αξιολόγηση και η εικόνα των Ελληνοκυπρίων επηρεάζεται από τα ειδησεογραφικά θέματα. Έτσι, θέματα που ενέχουν το στοιχείο της σύγκρουσης, του αρνητισμού και του προβλήματος, επηρεάζουν σαφώς αρνητικότερα την εικόνα των Ελληνοκυπρίων, με αποτέλεσμα η εικόνα του εχθρού να παρουσιάζεται σε ψηλότερα ποσοστά σε θεματικές κατηγορίες που αφορούν, για παράδειγμα, τις συνομιλίες για το Κυπριακό και τις σχέσεις των Ελληνοκυπρίων και των Τουρκοκυπρίων με την ΕΕ. Αξιοσημείωτο αποτελεί το εύρημα ότι η μοναδική θεματική κατηγορία με θετικό αξιολογικό πρόσημο είναι εκείνη των «δικοινοτικών επαφών και των τεχνικών επιτροπών για το Κυπριακό», στην οποία επικρατεί η εικόνα του «συμμάχου». Η ίδια εικόνα κυριαρχεί και στην κατηγορία «αγνοούμενοι», έναν τομέα στον οποίο υπάρχει κάποιος βαθμός συνεργασίας ανάμεσα στις δύο κοινότητες. Εντείνονται οι συγκρουσιακές δυναμικέςΗ ένταση και η έκταση της εμφάνισης της εικόνας του εχθρού στην έρευνα σηματοδοτεί την ύπαρξη ενός εμπεδωμένου στερεότυπου. Ποια είναι η αξία αυτού του ευρήματος για την Κύπρο σήμερα; Ανατρέχοντας στη διεθνή βιβλιογραφία, παρατηρούμε ότι οι εικόνες αυτές δεν είναι ουδέτερες, δεν περιγράφουν απλά ορισμένες αντιλήψεις, αλλά κάθε μία από αυτές καθορίζουν έναν διαφορετικό τρόπο δράσης. Η εικόνα του εχθρού παράγει πολιτικές ανάσχεσης και χρήσης βίας, εντείνει συγκρουσιακές δυναμικές και νομιμοποιεί την τάση για επίθεση. Ένα άλλο στοιχείο της έρευνας το οποίο αποδομεί τις ψευδαισθήσεις μας είναι ότι παρότι υπάρχει διαφοροποίηση στην απεικόνιση των Ε/κ σύμφωνα με την πολιτική τοποθέτηση της εφημερίδας, σε καμία τους, ούτε καν στην Africa, δεν υπάρχει μία ανατροπή της κυριαρχίας της εικόνας του «εχθρού» προς όφελος της εικόνας του «συμμάχου». Δεν καταγράφεται, δηλαδή, στην παρούσα έρευνα μία υπονόμευση της κυρίαρχης αφήγησης και της εθνοκεντρικής οπτικής των Τουρκοκυπρίων με τρόπο που να ενισχύει τις επαναπροσεγγιστικές προσδοκίες της ε/κ πλευράς. Τι πραγματικά σημαίνουν αυτά τα αποτελέσματα για το μέλλον μας; Είναι αυτές οι εικόνες ένα πρόβλημα το οποίο θα πρέπει να παλέψουμε για να κατανικήσουμε ή πολύ απλά προδιαγράφουν, σε περίπτωση λύσης, μία «επιστροφή στο παρελθόν»; Σε ένα παρελθόν διακοινοτικών συγκρούσεων; Οι συγγραφείς της έρευνας παρουσιάζουν τα στοιχεία τους με την αποστασιοποίηση του αντικειμενικού παρατηρητή και μας τα προσφέρουν ανοικτά προς ερμηνεία. Για τον κάθε Ελληνοκύπριο, όμως, τα ερωτήματα τα οποία εκ των πραγμάτων θέτει αυτή η έρευνα είναι αμείλικτα: Μπορούμε να συνυπάρξουμε με βάση αυτές τις εικόνες; Τι παραχωρήσεις και τι αλλαγές πρέπει να κάνουμε για να αλλάξουμε αυτές τις εικόνες, εάν πραγματικά αυτές μπορούν να αλλάξουν; Τι μετασχηματισμό θα επιφέρει αυτό στην ταυτότητά μας; Τι θα βλέπουμε, στο τέλος, στον καθρέφτη όταν αντικρίζουμε τον εαυτό μας; Υπάρχουν πολλοί τρόποι αξιοποίησης των αποτελεσμάτων τέτοιων ερευνών, ένας εκ των οποίων είναι ιδιαίτερα προβληματικός: Η μετατροπή των Τουρκοκυπρίων στον «σημαντικό άλλο» σε σχέση με τις αντιλήψεις του οποίου θα καθορίζουμε την αυτο-εικόνα μας. Εάν επιτρέψουμε την αρνητική εικόνα που έχουν οι «άλλοι» για εμάς να μετατραπεί σε αρνητική αυτο-εικόνα και αυτό μας οδηγήσει να κάνουμε υποχωρήσεις στο επίπεδο της πραγματικότητας προς χάριν ωφελειών στο επίπεδο της εικόνας, μπαίνουμε σε έναν δρόμο ιδιαίτερα ολισθηρό που μπορεί να οδηγήσει στα χειρότερα, όπως η περίπτωση Γκορμπατσόφ και ΕΣΣΔ έχει ιστορικά αποδείξει.Η παρουσίαση της έρευνας. Στην ημερίδα παρουσίασης των αποτελεσμάτων, την Τετάρτη 13 Ιανουαρίου, αναμένεται μία διεξοδική ανάλυση των ζητημάτων περιεχόμενου και διαχείρισης εικόνας που θέτει η έρευνα από τον νυν και τον τέως κυβερνητικό εκπρόσωπο κ.κ. Νίκο Χριστοδουλίδη και Στέφανο Στεφάνου, τον Γιώργο Λιλλήκα, πρόεδρο της Συμμαχίας Πολιτών και τους Νιγιαζί Κιζίλγιουρεκ και Χρύσανθο Χρυσάνθου. Πηγή: Φιλελεύθερος Πέραν από την ελλιπή απόδοση ή εσκεμμένη παρερμηνεία που αποδίδουν στον όρο -εντός εισαγωγικών μάλιστα- οι ”ειδικοί”, εμείς θα σταθούμε στην πραγματική έννοια του όρου όπως αποδιδόταν ανέκαθεν ετυμολογικά. Κάποια πράγματα, δυστυχώς ή ευτυχώς, δεν δύνανται να αλλάζουν κατά το δοκούν… εχθρός <αρχ. επίθ. ἐχθρός < ἔχθος "μίσος" 1. ο αντίπαλος, αυτός που επιχειρεί με πολεμικά μέσα να πετύχει στόχο που δεν είναι επιθυμητός από άλλους. 2. αυτός που προσπαθεί να βλάψει άλλους ή να τους εμποδίσει από το να επιτύχουν κάποιο σκοπό. 3. αυτός που ενεργεί από μίσος για άλλον, που κάνει κινήσεις που θα έχουν αρνητικές συνέπειες για το υποκείμενο του μίσους του. 4. αυτός που δεν συμφιλιώνεται με κάτι άλλο, που δεν μπορεί να συνυπάρξει μαζί του. Τα συμπεράσματα δικά σας...
