Αρχική ΑΡΘΡΑ Κομμουνισμός – Η άλλη όψη του νομίσματος (Μέρος Ο)

Κομμουνισμός – Η άλλη όψη του νομίσματος (Μέρος Ο)

11 Απριλίου 2022

Κομμουνισμός – Η άλλη όψη του νομίσματος (Μέρος Ο) – Άρθρο

Η ΠΥΡΙΝΙΚΗ ΑΠΕΙΛΗ

Ο φόβος που υπήρχε στη διάρκεια του Ψυχρού Πολέμου σχετιζόταν με την ανάπτυξη των πυρηνικών όπλων. Για την αποτροπή της πυρηνικής απειλής, τη δεκαετία του 1950 οι ΗΠΑ επεξεργάστηκαν μια αποτρεπτική θεωρεία που βασιζόταν στην αρχή του ισοδύναμου πλήγματος. Υποτίθεται ότι τα μαζικά πυρηνικά οπλοστάσια θα απέτρεπαν τον πόλεμο, καθώς καμιά χώρα δεν θα επιχειρούσε μια πυρηνική επίθεση σε μια αντίπαλη, γνωρίζοντας ότι αυτή έχει την ικανότητα να προκαλέσει απαράδεκτες καταστροφές (καταστρέφοντας το 25% του πληθυσμού και το 50% της βιομηχανίας) σε αντίποινα. Για να διατηρηθεί αυτή η ισορροπία του τρόμου, κάθε πλευρά επένδυε τεράστια ποσά για την ανάπτυξη νέων τεχνολογιών, ώστε να συμβαδίσει με την αντίπαλη της.

Στις ΗΠΑ οι κρατικές δαπάνες σε εξοπλισμούς ωφέλησαν πολλές εταιρείες, και έτσι δημιουργήθηκε ένα πανίσχυρο στρατιωτικό-βιομηχανικό σύμπλεγμα στο οποίο κανένα δημόσιο πρόσωπο δεν μπορούσε να αντιστρατευτεί. Στην ΕΣΣΔ οι στρατιωτικές επενδύσεις συνεχώς αυξάνονταν ενώ η αγροτική και η βιομηχανική οικονομία έμενε στάσιμη. Η συμφωνία αφοπλισμού SALT του 1972 σηματοδότησε την περίοδο της ύφεσης. Έως το 1985 η ΕΣΣΔ ήταν στα πρόθυρα πτώχευσης, καθώς συνεχιζόταν η κατασκευή όπλων. Ο Σοβιετικός ηγέτης Μιχαήλ Γκορμπατσόφ πρότεινε μια σειρά συνομιλιών για την Μείωση των Στρατηγικών Όπλων (START), που οδήγησε σε σημαντική μείωση σε όλους τους τύπους πυρηνικών όπλων.

Η ΠΥΡΑΥΛΙΚΗ ΚΡΙΣΗ ΤΗΣ ΚΟΥΒΑΣ

Όλα ξεκίνησαν όταν ένα κατασκοπευτικό αεροπλάνο των ΗΠΑ ανακάλυψε την ύπαρξη μιας σοβιετικής βάσης πυρηνικών πυραύλων στην Κούβα με βεληνεκές σε πολλές πόλεις των ΗΠΑ.Η πυραυλική αυτή κρίση έφερε τις ΗΠΑ και την ΕΣΣΔ πιο κοντά στον πόλεμο όσο ποτέ προηγουμένως. Ο πρόεδρος Κένεντι απαίτησε την απομάκρυνση τους και ενέκρινε θαλάσσιο αποκλεισμό για να παρεμποδίσει τα σοβιετικά πλοία να φτάσουν στην Κούβα. Ο Χρουστσόφ αρνήθηκε να συμφωνήσει και οι δύο δυνάμεις έφτασαν στο χείλος ενός πυρηνικού πολέμου. Η διαμάχη σταμάτησε μόνο ύστερα από μια συμφωνία που έσωσε τα προσχήματα: οι σοβιετικοί πύραυλοι αποσύρθηκαν σε αντάλλαγμα μιας γραπτής συμφωνίας των ΗΠΑ ότι δεν θα εισβάλουν στην Κούβα , και μιας μυστικής συμφωνίας , ότι θα αποσύρουν τους πυραύλους του ΝΑΤΟ από την Τουρκία.

Η ΝΕΟΤΕΡΗ ΙΣΤΟΡΙΑ ΤΟΥ ΚΟΜΜΟΥΝΙΣΜΟΥ ΠΙΟ ΑΝΑΛΥΤΙΚΑ – Η ΑΠΟΣΤΑΛΙΝΟΠΟΙΗΣΗ

Μετά τον θάνατο του Στάλιν το κομμουνιστικό καθεστώς της ΕΣΣΔ παρέμεινε σταθερό αλλά ζητούσε να ισορροπήσει ανάμεσα στη συνέχεια της υφιστάμενης κατάστασης και της ανανέωσης. Τα καθεστώτα της Κίνας και της Ασίας φαίνονταν ενισχυμένα παρόλο που υπήρχαν κοινωνικές εντάσεις. Στον κομμουνισμό της Ανατολικής Ευρώπης υπήρχε πιο βαθιά κρίση, από την οποία βγήκε τελικά με βίαιη πολιτική καταστολή ότι έπρεπε να τολμήσει οικονομικές μεταρρυθμίσεις.

ΤΟ Κ’ ΣΥΝΕΔΡΙΟ ΤΟΥ ΚΚΣΕ

Τα πρώτα χρόνια του Ψυχρού Πολέμου ήταν για την ΕΣΣΔ χρόνια έξαρσης της τρομοκρατίας, που έπληξε εθνικές μειονότητες έως κομματικά στελέχη. Μεγάλος διωγμός οργανώθηκε εναντίον των Εβραίων, που κατηγορήθηκαν για δημιουργία συνομωσιών κατά της ηγεσίας του κόμματος, που τελικά δεν προχώρησε λόγω του θανάτου του Στάλιν. Ο θάνατος του Σοβιετικού δικτάτορα συνέβηκε ξαφνικά στις 5 Μαρτίου 1953.

Μετά τον θάνατο του Στάλιν η ομάδα που συνδέθηκε με τον Χρουστσόφ κατάφερε να επικρατήσει και να εγκαθιδρύσει μια νέα ηγεσία , η οποία είχε άμεση προτεραιότητα την οικονομική μεταρρύθμιση. Η νέα σοβιετική πολιτική αποκαλύφθηκε κατά την διάρκεια του Κ’ Συνεδρίου του ΚΚΣΕ τον Φεβρουάριο του 1956. Ο Χρουστσόφ εισηγήθηκε ως κεντρικό στόχο του κομμουνιστικού κινήματος την ειρηνική συνύπαρξη με τις ΗΠΑ και με τον καπιταλιστικό κόσμο, ανατρέποντας τη σταλινική θεωρεία της σύγκρουσης με την Δύση.

Στην ολομέλεια που διεξήχθη κεκλεισμένων των θυρών τη νύχτα μεταξύ της 24ης και της 25ης Φεβρουαρίου, κατατέθηκε ένα έγγραφο που μετέβαλε σε βάθος ολόκληρο το διεθνές κομμουνιστικό κίνημα. Στη μυστική έκθεση του ο Χρουστσόφ κατήγγειλε τα εγκλήματα του Στάλιν και τον κατηγόρησε ευθέως για καλλιέργεια προσωπολατρίας και για σοβαρότατες παρανομίες που είχαν διαπραχθεί κατ’ εντολή του.

Αναγνωρίστηκε επίσης ότι πάρα πολλοί από τους παλιούς μπολσεβίκους, τα στελέχη και τους ακτιβιστές που είχαν εκτελεστεί ή σταλεί στα γκούλαγκ ως εχθροί του σοσιαλισμού και προδότες της πατρίδας ήταν αθώοι που είχαν συνθλιβεί στα γρανάζια μιας προσωπικής απολυταρχίας, η οποία είχε εμπιστευθεί στη σοβιετική μυστική αστυνομία απεριόριστες εξουσίες, αφαιρώντας από το ίδιο το κομμουνιστικό κόμμα τη συλλογική διεύθυνση και τη δυνατότητα ελέγχου της χώρας.

Το Κ’ Συνέδριο σήμανε την αρχή μιας προσεκτικής αποσταλινοποίησης, που προέβλεπε την απελευθέρωση από τα στρατόπεδα εργασίας εκατοντάδων χιλιάδων φυλακισμένων και πρότεινε μια αποφασιστική αλλαγή στην οικοδόμηση του σοσιαλισμού. Με την νέα πολιτική άρχισε να βελτιώνεται η ανάπτυξη της γεωργίας και εισήχθηκε μια νέα πρακτική μισθολογικών βελτιώσεων και αύξησης των συλλογικών αγαθών και της ατομικής κατανάλωσης. Στην εξωτερική πολιτική η ανοιχτή αντιπαράθεση με την Δύση αντικαταστάθηκε με την ύφεση που συνεχίστηκε για μια δεκαετία.

ΣΙΝΟΣΟΒΙΕΤΙΚΗ ΣΥΓΚΡΟΥΣΗ

Οι σχέσεις μεταξύ ΕΣΣΔ και Κίνας ενισχύθηκαν την δεκαετία του ’50 στους τομείς οικονομικής και τεχνικής βοήθειας, αλλά και κατά την ένταξη του κινεζικού καθεστώτος στο σοσιαλιστικό μπλοκ υπό την ηγεσία της ΕΣΣΔ, αν και ο Μάο ανέκαθεν διεκδικούσε αυτονομία και ισότητα έναντι του ΚΚΣΕ. Το 1957 ο Μάο επισκέφθηκε τη Μόσχα και απέσπασε από τον Χρουστσόφ πιστώσεις και δεσμεύσεις περί ενίσχυσης της βιομηχανοποίησης της Κίνας, έχοντας εντυπωσιαστείς από τις εκεί παραγωγικές προόδους. Μετά το Κ’ Συνέδριο και την αποσταλινοποίηση οι σχέσεις των δύο κρατών διαταράχτηκαν.

Ο Χρουστσόφ κατέκρινε τις υπερβολές του Μεγάλου Άλματος προς τα Εμπρός και διαμαρτυρόταν για τις αποκλίσεις από το σοβιετικό πρότυπο. Ο Μάο κατηγόρησε την ΕΣΣΔ για ρεβιζιονισμό, προβλέποντας ότι σύντομα το πρώτο σοσιαλιστικό κράτος, θα ακολουθούσε την οδό της καπιταλιστικής ανασύστασης. Η ΕΣΣΔ το 1960 απέσυρε τους τεχνικούς της από την Κίνα, οξύνοντας την απομόνωση της και προκαλώντας σημαντικές δυσκολίες στη βιομηχανική και παραγωγική ανάπτυξη της.

Η Κίνα προσπάθησε να παρουσιαστεί στο διεθνές κομμουνιστικό κίνημα , κυρίως στην Ασία και την Αφρική, ως η μοναδική εγγυήτρια του σοσιαλισμού, η μόνη πολέμια του ιμπεριαλισμού, την ώρα που η ΕΣΣΔ είχε αναδιπλωθεί με την πολιτική της «ειρηνικής συνύπαρξης».

Η διεθνής απομόνωση της Κίνας ευνόησε το ριζοσπαστικό χαρακτήρα των σοσιαλιστικών στόχων της και μια ταχύτερη οικοδόμηση του κομμουνισμού στην επικράτεια της.

Η ΚΙΝΑ ΚΑΙ ΤΟ ΜΕΓΑΛΟ ΑΛΜΑ ΠΡΟΣ ΤΑ ΕΜΠΡΟΣ

Από το 1955 η παραγωγική δομή της Κίνας είχε τεθεί υπό κρατικό έλεγχο, ενώ ο κρατικός σχεδιασμός οδηγούσε σε αύξηση της βιομηχανικής παραγωγής, καταπιέζοντας όμως τους αγρότες. Το 1957 σε συμφωνία με τις νέες εξελίξεις στην Σοβιετική Ένωση, ο Μάο εγκαινίασε την εκστρατεία των «Εκατό λουλουδιών» προκειμένου να ενθαρρύνει την κριτική προς το κόμμα, ώστε να εντοπιστούν τα μεγάλα προβλήματα της χώρας. Την κίνηση αυτή εκμεταλλεύτηκαν οι διανοούμενοι, αναγράφοντας στους τοίχους του Πανεπιστημίου του Πεκίνου συνθήματα κατά της κομμουνιστικής ηγεσίας.

Στο τέλος του χρόνου σε μια προσπάθεια καταστολής των γεγονότων οδηγήθηκαν στις φυλακές και σε στρατόπεδα εργασίας ή υποχρεώθηκαν σε αγροτικές εργασίες πέραν των 300,000 ατόμων. Το 1958 συγκροτήθηκαν οι Λαϊκές Κοινότητες, που αποτέλεσαν νέα κοινωνική μονάδα του έθνους, συνενώνοντας ζωή και εργασία σε μια νέα κοινωνική διάσταση που στο τέλος εξαφάνισε και την τελευταία μορφή ατομικής ιδιοκτησίας. Σε αυτό το σχέδιο απασχολήθηκαν 120 εκατομμύρια αγροτικές οικογένειες που χωρίστηκαν σε 20,000 Κοινότητες. Η εφαρμογή αυτής της πολιτικής ονομάστηκε «Μεγάλο Άλμα προς τα Εμπρός».

Τα αποτελέσματα υπήρξαν απογοητευτικά, κυρίως στον τομέα της παραγωγής. Όπως είχε συμβεί και στην ΕΣΣΔ με την υποχρεωτική κολεκτιβοποίηση, η παραγωγικότητα των αγροτών μειώθηκε επικίνδυνα, όταν συνειδητοποίησαν ότι απειλούνταν η μερική και περιορισμένη αυτονομία τους. Δεν συμμερίζονταν όλα τα ηγετικά στελέχη την αντίληψη του Μάο σύμφωνα με την οποία οι Λαϊκές Κοινότητες συνιστούσαν τον θεσμό για τη μετάβαση από μια κοινωνία σοσιαλιστική σε μια κομμουνιστική. Για τον λόγο αυτό πολλά μέλη των Κοινοτήτων άρχισαν να οργανώνουν την παραγωγή στη βάση μικρών συνεταιρισμών.

Η συνολική ζημιά που έγινε ήταν τεράστια . Μεταξύ του 1959 και 1960 ο συνδυασμός κακής σοδειάς και κοινωνικής ανακατάταξης προκάλεσε ένα φοβερό λιμό, εξ αιτίας του οποίου πέθαναν 20 εκατομμύρια Κινέζοι από την πείνα και τις ασθένειες που οφείλονταν στην κακή ή ελλιπή διατροφή και στις εξουθενωτικές ώρες εργασίας.

ΤΟ 1956 ΣΤΗΝ ΑΝΑΤΟΛΙΚΗ ΕΥΡΩΠΗ

Το Κ’ Συνέδριο και η εισήγηση του Χρουστσόφ αναζωπύρωσαν τις ελπίδες για αλλαγή που είχε δημιουργήσει ο θάνατος του Στάλιν στην Ανατολική Ευρώπη. Οι «εθνικιστές» κομμουνιστές που είχαν αποπεμφθεί και φυλακιστεί επανήλθαν στην ηγεσία του κόμματος στο όνομα μιας μεγαλύτερης αυτονομίας και ανεξαρτησίας από τη Μόσχα, και με σκοπό να αρχίσουν ξανά χάρη στις μεταρρυθμίσεις, την οικοδόμηση του σοσιαλισμού στις χώρες τους. Τρείς μήνες μετά τον θάνατο του Στάλιν στην Ανατολική Γερμανία το Πολιτικό Γραφείο του εκεί κομμουνιστικού κόμματος εφάρμοσε μέτρα για την ελευθερία του Τύπου, και την ελάφρυνση των αγροτών με την ελπίδα ότι θα επαναπατρίζονταν πολλοί από εκείνους που είχαν διαφύγει στη Δύση.

Η αύξηση όμως των κανόνων εργασίας στο βιομηχανικό τομέα προκάλεσε τη διαμαρτυρία των εργατών που τον Ιούνιο του 1953 πλημμύρισαν τους δρόμους του Βερολίνου και πολλών άλλων πόλεων. Όμως τους διαδηλωτές απομάκρυναν την επόμενη μέρα τα σοβιετικά τανκς.

Στην Πολωνία και την Ουγγαρία οι ευνοϊκές τάσεις για μια εις βάθος αποσταλινοποίηση συγκεντρώθηκαν γύρω από δύο ηγέτες, τον Βλαντίσλαβ Γκομούλκα και τον Ίμρε Νάγκι. Το κλίμα μεγαλύτερης ανεκτικότητας επέτρεψε στις κοινωνικές εντάσεις που ήταν πολύ καιρό καταπιεσμένες, να εκδηλωθούν ανοιχτά.

Αινείας

Εδώ το Μέρος Α: https://elamcy.com/kommounismos-i-alli-opsi-tou-nomismatos/

Εδώ το Μέρος Β: https://elamcy.com/kommounismos-i-alli-opsi-tou-nomismatos-2/

Εδώ το Μέρος Γ: https://elamcy.com/kommounismos-i-alli-opsi-tou-nomismatos-3/

Εδώ το Μέρος Δ: https://elamcy.com/kommounismos-i-alli-opsi-tou-nomismatos-meros-d/

Εδώ το Μέρος Ε: https://elamcy.com/kommounismos-i-alli-opsi-tou-nomismatos-meros-e/

Εδώ το Μέρος ΣΤ: https://elamcy.com/kommounismos-i-alli-opsi-tou-nomismatos-meros-st/

Εδώ το Μέρος Η: https://elamcy.com/kommounismos-i-alli-opsi-tou-nomismatos-meros-i/

Εδώ το Μέρος Θ: https://elamcy.com/kommounismos-i-alli-opsi-tou-nomismatos-meros-th/

Εδώ το Μέρος Ι: https://elamcy.com/kommounismos-i-alli-opsi-tou-nomismatos-meros-i-2/

Εδώ το Μέρος Κ: https://elamcy.com/kommounismos-i-alli-opsi-tou-nomismatos-meros-k/

Εδώ το Μέρος Λ: https://elamcy.com/kommounismos-i-alli-opsi-tou-nomismatos-meros-k/