ΜΕΡΟΣ Υ
Η ανάγκη του Γκορμπατσόφ να αναζωογονήσει την οικονομία οδήγησε σε ριζικές αλλαγές στην εξωτερική πολιτική. Με το τέλος του Ψυχρού Πολέμου περιέκοψε τα τεράστια έξοδα της Σοβιετικής ΄Ένωσης -πυρηνικά όπλα, στρατιωτικές δαπάνες και επιχορηγήσεις σε άλλα κομμουνιστικά κράτη κλπ. Τερματίζοντας την σοβιετική ανάμειξη στο εξωτερικό και ενισχύοντας τα δημοκρατικά δικαιώματα στο εσωτερικό ο Γκορμπατσόφ κατέκτησε την επιφυλακτική Δύση. Τον Δεκέμβριο του 1987 υπέγραψε με τον πρόεδρο Ρέιγκαν την ιστορική συμφωνία της Ουάσιγκτον για τη σταδιακή κατάργηση των πυρηνικών πυραύλων μεσαίου βεληνεκούς.
Το 1988 άρχισε να αποσύρει τα σοβιετικά στρατεύματα από το Αφγανιστάν και ανακοίνωσε μια μονομερή μείωση των σοβιετικών δυνάμεων στην Ανατολική Ευρώπη.
Η ΑΝΟΔΟΣ ΤΟΥ ΓΕΛΤΣΙΝ ΣΤΗΝ ΕΞΟΥΣΙΑ
Το 1989 το γεγονός ότι οι συντηρητικοί εμπόδιζαν τις μεταρρυθμίσεις, ανάγκασαν τον Γκορμπατσόφ να δημιουργήσει ένα νέο κοινοβούλιο από κάποιους εκλεγμένους αντιπροσώπους συμπεριλαμβανομένου και του Μπόρις Γέλτσιν. Ο Γέλτσιν ήταν ένας παθιασμένος μεταρρυθμιστής τον οποίον προώθησε στην εξουσία ο Γκομπατσόφ το 1985 για να ταρακουνήσει το κόμμα της Μόσχας. Δύο χρόνια μετά καθαιρέθηκε γιατί άσκησε δημόσια κριτική στον ρυθμό προόδου των μεταρρυθμίσεων και στα προνόμια της ηγετικής ελίτ. Αυτή η επίθεση καθόρισε τον μελλοντικό ρόλο του Γέλτσιν ως μαχητή του λαού.
Το 1991 ο Γέλτσιν ήταν ο πρώτος εκλεγμένος πρόεδρος της νεοσυσταθείσας Ρωσικής Ομοσπονδίας. Το κομμουνιστικό κόμμα συμφώνησε στην αρχή της αύξησης των τιμών και των ιδιωτικοποιήσεων τον Απρίλιο του 1991.
ΤΟ ΠΡΟΒΛΗΜΑ ΤΩΝ ΣΟΒΙΕΤΙΚΩΝ ΕΘΝΟΤΗΤΩΝ
Στο διάστημα αυτό παρουσιάστηκε ένα σοβαρό πρόβλημα στη Σοβιετική Ένωση η οποία ήταν ένα από τα πιο ανομοιογενή κράτη του κόσμου, με 15 δημοκρατίες και 140 διαφορετικές εθνικότητες. Η Ρωσία, η μεγαλύτερη δημοκρατία, περιτριγυριζόταν από τα κράτη της Βαλτικής, την Ουκρανία, τη Γεωργία, τη Μολδαβία, τη Λευκορωσία και τις δημοκρατίες της Κεντρικής Ασίας. Η διαφάνεια (γκλάονοστ) βοήθησε στην αναγέννηση της εθνικής ταυτότητας σε όλη τη Σοβιετική Ένωση και γρήγορα πολλές δημοκρατίες διεκδίκησαν περισσότερη ανεξαρτησία.
Η Λιθουανία ήταν η πρώτη δημοκρατία που ανακήρυξε την ανεξαρτησία της τον Μάρτιο του 1990 και καταγγέλθηκε αμέσως από την Μόσχα. Η απροθυμία του Γκορμπατσόφ να χρησιμοποιήσει τον στρατό, παρότρυνε αντίστοιχα κινήματα σε άλλες δημοκρατίες. Αντιμέτωπος με τη συνεχιζόμενη αναταραχή, τελικά συμμάχησε με τους συντηρητικούς και διέταξε πειθαρχικά μέτρα.
ΠΕΡΕΣΤΡΟΙΚΑ
«…το νόημα της περεστρόικα είναι να νιώθει ο λαός πως είναι ο κυβερνήτης της χώρας»
(Γκορμπατσόφ 1986)
ΣΥΝΕΡΓΑΣΙΑ
«Μόνο με την εκτεταμένη διεθνή συνεργασία θα μπορέσουμε να επιλύσουμε τα πιο δύσκολα εσωτερικά μας προβλήματα»
(Γκορμπατσόφ 1990)
ΜΙΧΑΗΛ ΓΚΟΡΜΠΑΤΣΟΦ
Γιός Ρώσων αγροτών, ο Μιχαήλ Γκορμπατσόφ εξελίχθηκε γοργά στην ιεραρχία του κόμματος και ήταν το νεότερο μέλος του πολιτικού γραφείου το 1980. Εξελέγη Γενικός Γραμματέας το 1985 και Πρόεδρος το 1988. Ηγέτης μιας νέας γενιάς τεχνοκρατών του κόμματος, ο Γκορμπατσόφ θέλησε να μεταρρυθμίσει την οικονομία της χώρας. Όμως οι αλλαγές του, περεστρόικα και γκλάσνοστ, είχαν πολύ ευρύτερες πολιτικές συνέπειες από ότι υπολόγιζε: προκάλεσαν την διάλυση της ΕΣΣΔ και το τέλος του κομμουνιστικού κόμματος. Το 1990 ο Γκορμπατσόφ τιμήθηκε με το βραβείο Νόμπελ για την συμβολή του στο τέλος του Ψυχρού Πολέμου.
Η ΣΥΝΘΗΚΗ ΕΝΩΣΗΣ, ΤΟ ΠΡΑΞΙΚΟΠΗΜΑ, Η ΚΟΙΝΟΠΟΛΙΤΕΙΑ ΤΩΝ ΑΝΕΞΑΡΤΗΤΩΝ ΚΡΑΤΩΝ
Το 1991 ο Γκορμπατσόφ άλλαξε τακτική και συμφώνησε σε μια νέα Συνθήκη Ένωσης, με την οποία πολλές εξουσίες της κεντρικής κυβέρνησης πέρασαν στις δημοκρατίες. Οι σκληροπυρηνικοί κομμουνιστές και η KGB δυσαρεστήθηκαν με αυτήν την απόφαση και προχώρησαν σε πραξικόπημα για να επανασυστήσουν τη σοβιετική εξουσία. Ο Γκορμπατσόφ τέθηκε σε περιορισμό κατ’ οίκον και οι συνωμότες ανακοίνωσαν την παραίτηση του. Δεν έκλεισαν όμως τα τηλεπικοινωνιακά δίκτυα ούτε συνέλαβαν τον Γέλτσιν, οι δημόσιες δηλώσεις του Γέλτσιν έξω από το ρωσικό κοινοβούλιο τον ανέδειξαν σε εκφραστή της λαϊκής αντίθεσης στο πραξικόπημα, το οποίο κατέρρευσε μέσα σε 48 ώρες. Ανώτατοι αξιωματικοί του στρατού συμμάχησαν με τον Γέλτσιν και τα ρωσικά στρατεύματα αρνήθηκαν να ανοίξουν πυρ στους πολίτες. Μια εβδομάδα μετά το κομμουνιστικό κόμμα διαλύθηκε.
Αμέσως μετά το πραξικόπημα οι περισσότερες δημοκρατίες κήρυξαν την ανεξαρτησία τους. Τον Δεκέμβριο του 1991 οι πρόεδροι της Ρωσικής Ομοσπονδίας, της Ουκρανίας και της Λευκορωσίας ανακοίνωσαν την διάλυση της ΕΣΣΔ και τη δημιουργία της Κοινοπολιτείας των Ανεξάρτητων Κρατών. Ο Γκορμπατσόφ παραιτήθηκε στις 25 Δεκεμβρίου 1991. Ενώ οι οικονομικές αποτυχίες του κομμουνισμού είχαν προκαλέσει ανεπανόρθωτες ζημιές στην ΕΣΣΔ, οι απρόβλεπτες συνέπειες της διαφάνειας προκάλεσαν την τελική ανατροπή του σοβιετικού συστήματος. Το μεγάλο επαναστατικό πείραμα είχε φτάσει στο τέλος του.
ΑΛΛΗΛΕΓΓΥΗ
Το τέλος της κομμουνιστικής κυβέρνησης στην Πολωνία ξεκίνησε το 1980, όταν έπειτα από μια περίοδο αναταραχών στα εργοστάσια , δημιουργήθηκε η Αλληλεγγύη, ένα ανεξάρτητο εργατικό σωματείο. Καθοδηγούμενο από τον Λεχ Βαλέσα γρήγορα μετασχηματίστηκε σε εθνική πλατφόρμα εναντίωσης στο κομμουνιστικό καθεστώς. Στο αποκορύφωμα του αριθμούσε 10 εκατομμύρια μέλη. Η διαφαινόμενη απειλή κατάρρευσης του καθεστώτος απομακρύνθηκε προσωρινά τον Δεκέμβριο του 1982, όταν ο στρατηγός Γιαρουζέλσκι επέβαλε στρατιωτικό νόμο στην χώρα. Η Αλληλεγγύη απαγορεύτηκε, όμως συνέχισε να λειτουργεί παράνομα. Βοηθήθηκε από την επίσκεψη του (Πολωνού) Πάπα και την απονομή του Νόμπελ ειρήνης στον Λεχ Βαλέσα το 1983.
Η ΠΤΩΣΗ ΤΟΥ ΚΟΜΜΟΥΝΙΣΜΟΥ ΣΤΗΝ ΑΝΑΤΟΛΙΚΗ ΕΥΡΩΠΗ
Η κομμουνιστική κυριαρχία φαινόταν τόσο σταθερή τα 70 χρόνια της ύπαρξης της, ώστε τα γεγονότα του 1989 εξέπληξαν τους πάντες. Τα κομμουνιστικά καθεστώτα στην Ανατολική Ευρώπη , Πολωνία, Ουγγαρία, Βουλγαρία, Ανατολική Γερμανία, Τσεχοσλοβακία και Ρουμανία, κατέρρευσαν το ένα μετά το άλλο.
Δύο ήταν οι παράγοντες που έπαιξαν καθοριστικό ρόλο: η υποστήριξη του Γκορμπατσόφ για πολιτικές μεταρρυθμίσεις στην Πολωνία και την Ουγγαρία και η απόρριψη εκ μέρους του του δόγματος Μπρέζνιεφ (της πολιτικής στρατιωτικών επεμβάσεων για την αποκατάσταση της κομμουνιστικής κυριαρχίας) Οι κομμουνιστές πολίτες (ιδιαίτερα οι νέοι) αντέδρασαν στην πτώση του Τείχους του Βερολίνου, όπως οι Γάλλοι στην πτώση της Βαστίλης. Όταν οι κομμουνιστές ηγέτες έχασαν την δύναμη να καταπιέζουν, ο λαός σταμάτησε να φοβάται.
Η Πολωνία ήταν η πρώτη που αποχώρησε από την κομμουνιστική επιρροή, όταν η αναταραχή στα εργοστάσια προκάλεσε κύκλο συνομιλιών μεταξύ της κυβέρνησης και των αντιπάλων της τον Φεβρουάριο του 1989. Στις εκλογές του Ιούνη η Αλληλεγγύη κέρδισε τις περισσότερες έδρες στο κοινοβούλιο, που για πρώτη φορά δεν τις πήραν όλες οι κομμουνιστές. Η επιτυχία της Αλληλεγγύης ενέπνευσε πολλά λαϊκά κινήματα στην Ανατολική Ευρώπη και στην ΕΣΣΔ.
ΡΟΥΜΑΝΙΑ
Μέχρι τον Δεκέμβριο του 1989, η Ρουμανία ήταν το τελευταίο μεγάλο κομμουνιστικό κράτος που είχε απομείνει στην Ανατολική Ευρώπη. Η πτώση της ήταν ραγδαία και αιματηρή. Ο Νικολάι Τσαουσέσκου έχασε την εξουσία όταν ο στρατός άλλαξε πλευρά. Τα πλήθη γέμισαν τους δρόμους του Βουκουρεστίου και της Τιμισοάρα, και οι βίαιες συγκρούσεις προκάλεσαν πολλούς θανάτους. Μια ομάδα πρώην κομμουνιστών γνωστών ως Εθνικό Μέτωπο Σωτηρίας, κέρδισε τις εκλογές του Μαΐου. Οι κατηγορίες για πει αναγκαστική ψήφο προκάλεσαν τεράστια αντικυβερνητική διαδήλωση, που κατεστάλη βιαίως από χιλιάδες άγρυπνους ανθρακωρύχους. Ακολούθησε απογοήτευση, καθώς ο λαός συνειδητοποίησε πως, παρά την επανάσταση, το παλιό καθεστώς ακόμη κατείχε την εξουσία, απλώς υπό νέα διαχείριση.
Η ΠΤΩΣΗ ΤΟΥ ΤΕΙΧΟΥΣ ΤΟΥ ΒΕΡΟΛΙΝΟΥ, 1989
Η κρίση στην Ανατολική Γερμανία ξεκίνησε με την μαζική έξοδο του πληθυσμού το καλοκαίρι του 1989, όπου χιλιάδες Ανατολικογερμανοί δραπέτευσαν στην Δύση, μέσω των πρόσφατα ανοιχτών συνόρων της Ουγγαρίας με την Αυστρία, ενώ πολλοί άλλοι ζήτησαν άσυλο στην πρεσβεία της Δυτικής Γερμανίας στην Πράγα της Τσεχοσλοβακίας και στην Βαρσοβία της Πολωνίας. Οι προσπάθειες να κλείσουν οι δρόμοι διαφυγής από την Ουγγαρία προκάλεσαν μεγαλειώδεις διαδηλώσεις πέραν των 300,000 ατόμων στους δρόμους της Λειψίας και σε άλλες πόλεις της Ανατολικής Γερμανίας. Με το σύνθημα «εμείς είμαστε ο λαός» ζητούσαν πολιτικές μεταρρυθμίσεις.
Ο σκληροπυρηνικός ηγέτης της Ανατολικής Γερμανίας Έρικ Χάνεκερ δεν μπορούσε να βασιστεί στα σοβιετικά στρατεύματα για να κατευνάσει τις διαδηλώσεις και αναγκάστηκε να παραιτηθεί. Ο διάδοχος του Έγκον Κρεντς ανακοίνωσε πως θα επιτρεπόταν η μετακίνηση στην Δύση αν υπήρχε κάποια επίσημη άδεια. Αυτό λανθασμένα θεωρήθηκε απόφαση για να ανοίξει το Τείχος του Βερολίνου. Οι συνοριακοί φρουροί αδυνατούσαν να ελέγξουν το πλήθος των ανθρώπων, που ήταν πάνω από 2 εκατομμύρια , οι οποίοι ξεχύθηκαν στο τείχος στις 9-10 Νοεμβρίου. Γιορτάζοντας την ελευθερία τους και πανηγυρίζοντας με τους Δυτικογερμανούς, το σύνθημα «εμείς είμαστε ο λαός» ακούστηκε σε όλη τη χώρα. Η πτώση του Τείχους σήμαινε και το τέλος της κομμουνιστικής εξουσίας. Τον Μάρτιο του 1990 ακολούθησαν ελεύθερες εκλογές.
ΝΙΚΗ
«Η δημοκρατία νίκησε…..η ελεύθερη αγορά νίκησε». (Ζμπίγκνιου Μπρεζίνσκι, Σύμβουλος Ασφαλείας των Ηνωμένων Εθνών, 1990)
Αινείας
Εδώ το Μέρος Α: https://elamcy.com/kommounismos-i-alli-opsi-tou-nomismatos/
Εδώ το Μέρος Β: https://elamcy.com/kommounismos-i-alli-opsi-tou-nomismatos-2/
Εδώ το Μέρος Γ: https://elamcy.com/kommounismos-i-alli-opsi-tou-nomismatos-3/
Εδώ το Μέρος Δ: https://elamcy.com/kommounismos-i-alli-opsi-tou-nomismatos-meros-d/
Εδώ το Μέρος Ε: https://elamcy.com/kommounismos-i-alli-opsi-tou-nomismatos-meros-e/
Εδώ το Μέρος ΣΤ: https://elamcy.com/kommounismos-i-alli-opsi-tou-nomismatos-meros-st/
Εδώ το Μέρος Η: https://elamcy.com/kommounismos-i-alli-opsi-tou-nomismatos-meros-i/
Εδώ το Μέρος Θ: https://elamcy.com/kommounismos-i-alli-opsi-tou-nomismatos-meros-th/
Εδώ το Μέρος Ι: https://elamcy.com/kommounismos-i-alli-opsi-tou-nomismatos-meros-i-2/
Εδώ το Μέρος Κ: https://elamcy.com/kommounismos-i-alli-opsi-tou-nomismatos-meros-k/
Εδώ το Μέρος Λ: https://elamcy.com/kommounismos-i-alli-opsi-tou-nomismatos-meros-k/
Εδώ το Μέρος Μ: https://elamcy.com/kommounismos-i-alli-opsi-tou-nomismatos-meros-m/
Εδώ το Μέρος Ν: https://elamcy.com/kommounismos-i-alli-opsi-tou-nomismatos-meros-n/
Εδώ το Μέρος Ξ: https://elamcy.com/kommounismos-i-alli-opsi-tou-nomismatos-meros-ks/
Εδώ το Μέρος Ο: https://elamcy.com/kommounismos-i-alli-opsi-tou-nomismatos-meros-o/
Εδώ το Μέρος Π: https://elamcy.com/kommounismos-i-alli-opsi-tou-nomismatos-meros-p/
Εδώ το Μέρος Ρ: https://elamcy.com/kommounismos-i-alli-opsi-tou-nomismatos-4/
Εδώ το Μέρος Σ: https://elamcy.com/kommounismos-i-alli-opsi-tou-nomismatos-5/
Εδώ το Μέρος Τ: https://elamcy.com/kommounismos-i-alli-opsi-tou-nomismatos-6/
