Ο Ερντογάν από μονομάχος της τουρκικής οικονομίας μετά από μία δεκαετία μεταμορφώνεται ως ολετήρας της. Η άλλοτε «τίγρη της ανατολής» θυμίζει πλέον βρεγμένη γάτα. Η δίωξη του επιχειρηματικού κόσμου και της οικονομικής ελίτ έχει φέρει την Τουρκία στο χείλος της οικονομικής καταστροφής. Χιλιάδες επιχειρηματίες έχουν συρθεί πίσω από τα κάγκελα ως ύποπτοι συνωμότες πίσω από το πραξικόπημα της 15 Ιουλίου 2016. Το αποτέλεσμα φυσικά δεν είναι χωρίς συνέπειες, το ακαθάριστο εγχώριο προϊόν της χώρας, που αυξήθηκε κατά 9 τοις εκατό σε ένα σημείο κάτω από την ηγεσία του Ερντογάν, είδε μια πτώση 1,8 τοις εκατό κατά το τρίτο τρίμηνο του 2016 σε σχέση με την ίδια περίοδο του 2015. Τον Δεκέμβριο, η ανεργία ανέβηκε σε 13 τοις εκατό, το οποίο είναι το υψηλότερο επίπεδο σε επτά χρόνια. Η Τουρκική Λίρα είναι σε ένα ιστορικό χαμηλό έναντι του δολαρίου.

Αδιαφορία

Ο Ερντογάν και ο Γκιουλέν ήταν σύμμαχοι για αρκετό καιρό, σήμερα η τουρκική κυβέρνηση  πιστεύει ότι αυτός ήταν πίσω από την απόπειρα του στρατιωτικού πραξικοπήματος του 2016, μαζί και οι οπαδοί του, που πολλοί από αυτούς ήταν εξ εκείνων που βοήθησαν να γίνει η χώρα οικονομική δύναμη. Τους τελευταίους μήνες, ο Ερντογάν έχει κατάσχει περίπου 800 επιχειρήσεις, συνολικού ύψους 10 δισεκατομμυρίων δολαρίων. Οι εξαγωγές κατρακυλούν και το κόστος των εισαγωγών πολλαπλασιάζεται.

Ο Ερντογάν δεν φαίνεται να το αντιλαμβάνεται, αδιαφορώντας παντελώς, επιδεικνύοντας αδιαφορία για τα στατιστικά στοιχεία που δείχνουν μία μαύρη εικόνα. Στις ομιλίες του, φέρνει στο νου εικόνες από μια ισχυρή Τουρκία χειραφετημένη από την Ευρώπη που πρόκειται να γίνει μία από τις μεγαλύτερες οικονομίες στον κόσμο. Η αλήθεια, ωστόσο, είναι ότι η χώρα βρίσκεται σε διαδικασία οικονομικής κατάρρευσης. Η κρατική καταστολή έχει δημιουργήσει ένα κλίμα φόβου και δυσπιστίας, και που έχει δώσει ένα βαρύ τίμημα για τις επιχειρήσεις.

Ο κίνδυνος για την Τουρκία είναι πολύ υψηλός

‘Ύστερα από την απόπειρα πραξικοπήματος, οι μαζικές συλλήψεις ακτιβιστών της αντιπολίτευσης και η κατάσχεση εταιρειών, έχει φοβίσει τους επενδυτές. Οι οίκοι αξιολόγησης Moody’s και Standard & Poor’s υποβάθμισαν την πιστοληπτική ικανότητα της Τουρκίας σε ανεπιθύμητη για επενδύσεις κατάσταση βυθίζοντας τις ξένες επενδύσεις πάνω από το 40 τοις εκατό. Η φυγή κεφαλαίων προκάλεσε ένα φαύλο κύκλο ιδιαίτερα αισθητό στον κλάδο των κατασκευών. Οι υψηλοί ρυθμοί ανάπτυξης τα τελευταία χρόνια τροφοδοτήθηκαν πρώτιστα από μεγάλα έργα υποδομής, με τον Ερντογάν να ρίχνει χρήματα στην κατασκευή αυτοκινητοδρόμων, αεροδρομίων και νοσοκομείων. Τώρα όμως, υπάρχει ανεπαρκής ροή ξένων κεφαλαίων και η ανάπτυξη παραμένει στάσιμη διογκώνοντας το χρέος της χώρας. Η επιτυχής αντιμετώπιση της γραφειοκρατίας για τις επενδύσεις που ήταν σημαία για τον Ερντογάν κατά την περίοδο της «χρυσή εποχής» της Τουρκίας, σήμερα αντικαταστάθηκε από τον φόβο και την εσωστρέφεια.

Επιπλέον, η πολιτική αστάθεια οδηγεί σε μια απότομη πτώση στα έσοδα από τον τουρισμό, με μια βουτιά του περασμένου έτους περίπου κατά το ένα τρίτο, φαινόμενο που θα συνεχιστεί και το 2017. Υπάρχουν εκατοντάδες ξενοδοχεία προς πώληση στην τουρκική Ριβιέρα, στη νοτιοδυτική ακτή της χώρας, και περίπου 2.000 καταστήματα στο μεγάλο παζάρι της Κωνσταντινούπολης έχουν αναγκαστεί να κλείσουν από το περασμένο καλοκαίρι, ενώ οι τουρκικές αερογραμμές έχουν θέσει 30 αεροπλάνα εκτός υπηρεσίας.

Τις συνέπειες από την καταρρέουσα οικονομία μπορεί κάποιος να τις δει στην καθημερινή ζωή των τούρκων: εταιρείες έχουν αναγκαστεί να απολύσουν τους εργαζόμενους τους και να περικόψουν μισθούς. Η εγχώρια κατανάλωση, η οποία ήταν το 60 τοις εκατό του ΑΕΠ της χώρας πέρυσι, έχει συρρικνωθεί. Την ίδια στιγμή, το τουρκικό νόμισμα, η λίρα, έχασε γρήγορα την αξία της με τον πληθωρισμό να ανέρχεται στο 10 τοις εκατό. Η οικονομική στασιμότητα σε συνδυασμό με τον επίμονο πληθωρισμό, οδηγεί την Τουρκία στα πρόθυρα της χρεοκοπίας.

Μεγάλο μπέρδεμα

Παρατηρητές φοβούνται ότι η Τουρκία θα μπορούσε να πάρει και άλλες χώρες μαζί της σε αυτή την κατρακύλα. Διακόσια εβδομήντα δισεκατομμύρια δολάρια του χρέους της Τουρκίας είναι σε διεθνείς τράπεζες, 87 δισεκατομμύρια δολάρια στην Ισπανία, 42 δισεκατομμυρίων δολαρίων στη Γαλλία και 15 δισεκατομμύρια δολάρια στη Γερμανία. Αυτό θα μπορούσε να προκαλέσει μια άλλη χρηματοπιστωτική κρίση στην Ευρώπη αυτή την φορά «a la turca».

Η Γερμανία, επίσης, επηρεάζεται άμεσα από τις εξελίξεις, αφού 7.000 γερμανικές εταιρείες δραστηριοποιούνται στην Τουρκία, με το 2016 ο όγκος συναλλαγών τους να ανέρχεται σε 37 δισεκατομμύρια ευρώ. Πολλές από αυτές τις εταιρείες ανησυχούν όλο και περισσότερο για το μέλλον τους. Για παράδειγμα, η Volkswagen, πώλησε κατά ένα τρίτο λιγότερα φορτηγά στην Τουρκία το 2016 από ότι το προηγούμενο έτος.

Κατεχόμενα και τέσσερις ελευθερίες

Το ψευδοκράτος πέραν των ψευδαισθήσεων της δικής μας πλευράς και όλων αυτών που θεωρούν ότι εκεί υπάρχει μια διαφορετική διοίκηση, στην πραγματικότητα οικονομικά βασίζεται αποκλειστικά στην Τουρκία. Οι τουρκικές τράπεζες που βρίσκονται εκεί, ο υποτιθέμενος κρατικός προϋπολογισμός που καλύπτεται από την κατοχική δύναμη, οι τουρκικές επιχειρήσεις και επενδύσεις που δραστηριοποιούνται στα κατεχόμενα, όπως και η ενεργειακή εξάρτηση, προμηνύει κακά μαντάτα για τους εν Κύπρο εγκάθετους της Τουρκίας, με γνώμονα την προοπτική οικονομικής καταβαράθρωσης του νέο-οθωμανικού μορφώματος. Ένας λόγος παραπάνω γιατί τα τσογλάνια της ‘Άγκυρας τρέχουν να προλάβουν και πιέζουν για χρονοδιαγράμματα στις ψευδό-διαπραγματεύσεις. Ένας λόγος περισσότερος γιατί οι τούρκοι βλέπουν με ιδιαίτερο ενδιαφέρον την προοπτική της ενσωμάτωσης των 4 ελευθεριών στο πακέτο της λύσης του κυπριακού. Αφού πέραν της δυνατότητας της Τουρκίας να μπορεί γεω-στρατηγικά και πολιτικά να ελέγχει την Κύπρο, να την χρησιμοποιεί επίσης και σαν οικονομικό προτεκτοράτο αξιοποιώντας τις προσβάσεις που θα της προσφέρει το νέο ομόσπονδο κράτος στην οικονομία της ΕΕ και στον διαμοιρασμό και  εκμετάλλευση των υδρογονανθράκων. Καταλήγοντας, είναι πασιφανές πως η Κύπρος θα είναι το σωσίβιο που θα περισώσει την Τουρκία από την οικονομική απομόνωση και τον οικονομικό «πνιγμό» στην απευκταία για εμάς περίπτωση ομοσπονδιακής λύσης. Ένας σημαντικός λόγος που ο προσεταιρισμός με τους τούρκους δημιουργεί ανασφάλειες και απομακρύνει σοβαρούς επενδυτές από την Κύπρο.

Μάριος Βασιλείου
Μέλος Πολιτικού Συμβουλίου
Ε.ΛΑ.Μ.