Η ΓΑΛΛΙΚΗ ΕΠΑΝΑΣΤΑΣΗ, Η ΑΠΗΧΗΣΗ ΤΗΣ ΣΤΗΝ ΕΛΛΗΝΙΚΗ ΚΟΙΝΩΝΙΑ ΚΑΙ Η ΣΗΜΑΣΙΑ ΤΗΣ ΣΗΜΕΡΑ
ΜΕΡΟΣ Ε
Οι σύγχρονοι Έλληνες αρχικά προβλήθηκαν από ένα περιορισμένο κύκλο διανοουμένων του Διαφωτισμού, ως απόγονοι των αρχαίων Ελλήνων. Σε αυτό συνέτεινε ο θαυμασμός των Δυτικών για την Αρχαία Ελλάδα και η εμφάνιση τον καιρό εκείνο ανάμεσα σε λόγιους και περιηγητές της Δύσης του πολιτισμικού και λογοτεχνικού κινήματος του Φιλελληνισμού, οι κλασικιστές και ρομαντικοί εκπρόσωποι του οποίου προσδοκούσαν την αναγέννηση του αρχαιοελληνικού πολιτισμού με την απελευθέρωση των σύγχρονων Ελλήνων.
Οι εκπρόσωποι του Ελληνικού Εθνικού Κινήματος – το κίνημα δηλαδή που αναπτύχθηκε από τον διαφωτισμό και καλούσε για απελευθέρωση – διαχώριζαν τους σύγχρονους Έλληνες της Οθωμανικής αυτοκρατορίας από τους αλλόθρησκους και αλλόγλωσσους κυριάρχους τους, την εξουσία των οποίων κατήγγειλαν αυθαίρετη και παράνομη, και ταυτίζονταν με τους ετερόδοξους Χριστιανούς της Ευρώπης. Αυτή η ταύτιση συνάντησε τη σφοδρή αντίθεση της εκκλησίας. Η Εκκλησία μεριμνούσε για την προστασία της Ορθόδοξης κοινότητας από τις πολιτισμικές και ιδεολογικές αλλαγές που επέφερε ο Διαφωτισμός και την ενότητα της, που έθεταν σε κίνδυνο οι ριζοσπαστικές ιδέες περί αυτοδιάθεσης των λαών.
Υπερασπιζόμενη οικουμενικά και θεοκρατικά ιδεώδη, είχε αντιταχθεί στην κοσμική και τοπικά περιορισμένη εθνική ιδεολογία και ακολουθούσε πολιτική νομιμοφροσύνης στην κοσμική εξουσία του Σουλτάνου, την οποία θεωρούσε μέρος του σχεδίου της θείας πρόνοιας για την προστασία των Ορθόδοξων από την αιρετική Δύση.
Το Ελληνικό Εθνικό Κίνημα ήταν το πρώτο εθνικό κίνημα που εμφανίστηκε στην ανατολική Ευρώπη και σε μη χριστιανικό περιβάλλον, εκείνο της Οθωμανικής αυτοκρατορίας, η ισχύς της οποίας την περίοδο αυτή μειωνόταν, καθώς δεν κατάφερνε να συμβαδίσει με τον εκσυγχρονισμό άλλων κρατών.
Κατά την διάρκεια της Ελληνικής Επανάστασης ψηφίστηκαν τρία Συντάγματα, της Επιδαύρου (1822), του Άστρους (1823) και της Τροιζήνας(1827).Τα περισσότερα άρθρα και οι διατάξεις τους ήταν βαθιά επηρεασμένα από τις φιλελεύθερες διακηρύξεις των γαλλικών Συνταγμάτων του 1793 και του 1795 καθώς και από τα αντίστοιχα Συντάγματα της Αμερικανικής Επανάστασης.
Το τελευταίο χρονολογικά Σύνταγμα, αυτό της Τροιζήνας, έμεινε στην ιστορία ως ένα από τα πλέον φιλελεύθερα και δημοκρατικά της εποχής του. Σε αυτό διακηρύσσεται η αρχή της λαϊκής κυριαρχίας: “ Η κυριαρχία ενυπάρχει εις το Έθνος, πάσα εξουσία πηγάζει εξ αυτού και υπάρχει υπέρ αυτού» ενώ καθιερώνεται ρητά η διάκριση των εξουσιών και κατοχυρώνονται με άρτιο τρόπο οι ατομικές ελευθερίες των Ελλήνων.
Η εμφάνιση των ιδεών του γαλλικού φιλελευθερισμού μέσα από τα συνταγματικά κείμενα του Αγώνα δημιούργησαν αισιοδοξία στους Έλληνες θιασώτες των φιλελεύθερων ιδεών. Η γρήγορη κατάργηση τους όμως, καθώς και ο απολυταρχικός τρόπος διακυβέρνησης του Καποδίστρια αντέστρεψαν το κλίμα. Μετά την δολοφονία του Καποδίστρια το πολιτικό κλίμα έγινε ακόμα πιο βαρύ κατά την περίοδο της απόλυτης μοναρχίας του Όθωνα.
Ο Βαυαρός μονάρχης έδειξε περιφρόνηση για την φιλελεύθερη ελληνική ιδιοσυγκρασία, δημιουργώντας ένα καθεστώς ανελευθερίας, αποκομμένο από τα κελεύσματα της Γαλλικής Επανάστασης. Η απολυταρχική στάση του Όθωνα είχε ως αποτέλεσμα να εξεγερθεί ο ελληνικός λαός και η φρουρά των Αθηνών την 3ην Σεπτεμβρίου 1843. Το αποτέλεσμα των γεγονότων ήταν η παραχώρηση Συντάγματος από τον Όθωνα και η μετάβαση της ελληνικής πολιτείας από την απόλυτη μοναρχία στην συνταγματική μοναρχία.
Σαν επίλογο διαπιστώνουμε ότι τα φιλελεύθερα και αστικά κηρύγματα του Γαλλικού Διαφωτισμού διαμόρφωσαν την πολιτική σκέψη μιας μεγάλης μερίδας της ελληνικής διανόησης, η οποία κατάφερε με το έργο της να μεταφέρει τις ιδέες της Γαλλικής Επανάστασης στον ελλαδικό χώρο και να διαμορφώσει την πολιτική σκέψη τόσο του προεπαναστατικού όσο και του πρώιμου μετεπαναστατικού ελληνισμού.
Δυστυχώς οι κοινωνικές συνθήκες και οι πολιτικές εξελίξεις δεν επέτρεψαν την καθιέρωση του γαλλικού φιλελευθερισμού στην ελληνική κοινωνία. Όταν το 1843 το αίτημα για ένα φιλελεύθερο Σύνταγμα έγινε παλλαϊκό, η αρχική ορμή του φιλελευθερισμού είχε κοπάσει, καθιστώντας τον αδύναμο να διαδραματίσει ένα καθοριστικό ρόλο στις πολιτικές εξελίξεις.
Το «momentum» είχε χαθεί και ποτέ ξανά η ελληνική κοινωνία δεν κατάφερε να διασταυρώσει την πολιτική της διαδρομή με τα κελεύσματα του φιλελευθερισμού.
Πηγές: «Ιστορικά θέματα», άρθρο: «Γαλλική επανάσταση – Η απήχηση της στην Ελληνική κοινωνία». Πέρα από αυτό το υλικό, περιλαμβάνονται και προσωπικές απόψεις του αρθρογράφου.
Επιμέλεια: Αινείας
Εδώ το Μέρος Α: https://elamcy.com/i-galliki-epanastasi-meros-a-arthro/
Εδώ το Μέρος Β: https://elamcy.com/i-galliki-epanastasi-meros-v-arthro/
Εδώ το Μέρος Γ: https://elamcy.com/i-galliki-epanastasi-meros-g-arthro/
Εδώ το Μέρος Δ: https://elamcy.com/i-galliki-epanastasi-meros-d-arthro/
