Σύμφωνα με το διεθνές δίκαιο, το απεχθές χρέος, επίσης γνωστό ως παράνομο χρέος, είναι μία νομική θεωρία, βάσει της οποίας το εθνικό χρέος που έχει δημιουργηθεί από ένα καθεστώς για λόγους που δεν εξυπηρετούν τα εθνικά συμφέροντα, δεν πρέπει να είναι εκτελέσιμο. Επομένως, τέτοιου είδους χρέη θεωρούνται από αυτή τη θεωρία προσωπικά χρέη του καθεστώτος που τα δημιούργησε και όχι κρατικά χρέη. Κατά κάποιον τρόπο, η έννοια είναι ανάλογη με τη μη εγκυρότητα των συμβολαίων που υπογράφονται υπό συνθήκες εξαναγκασμού.
Το δόγμα επισημοποιήθηκε σε μια διατριβή του 1927 από τον Alexander Nahum Sack, έναν Ρώσο νομικό θεωρητικό. Η διατριβή ήταν βασισμένη σε γεγονότα του 19ου αιώνα, που αφορούσαν την αποκήρυξη του χρέους του Μεξικού, που είχε δημιουργήσει το καθεστώς του Αυτοκράτορα Μαξιμιλιανού, και την άρνηση των Ηνωμένων Πολιτειών να αναγνωρίσουν την εγκυρότητα του χρέους της Κούβας, που είχε δημιουργηθεί από το αποικιοκρατικό καθεστώς της Ισπανίας. Ο Sack, αναπτύσσοντας τη θεωρία του, έθεσε τις τρεις βασικές προϋποθέσεις που πρέπει να πληροί το χρέος μίας χώρας ώστε να χαρακτηρισθεί ως απεχθές.
1. Πρώτον, η σύναψη του δανείου θα πρέπει να έχει γίνει από την κυβέρνηση της χώρας χωρίς τη συγκατάθεση ή ακόμα και χωρίς τη γνώση των πολιτών.
2. Δεύτερη προϋπόθεση είναι η σύναψη του δανείου να μην είχε ως σκοπό την εξυπηρέτηση των συμφερόντων των πολιτών και ως εκ τούτου οι πόροι να σπαταλήθηκαν σε δραστηριότητες που δεν ωφέλησαν τον λαό της χώρας.
3. Η τρίτη βασική προϋπόθεση αφορά την πλευρά του πιστωτή, ο οποίος θα πρέπει να γνώριζε το γεγονός ότι το δάνειο και το χρέος λειτουργεί εις βάρος των πολιτών της χώρας, να γνώριζε επομένως τις δύο προηγούμενες προϋποθέσεις.
Τα απεχθή χρέη, υπογεγραμμένα και χρησιμοποιημένα για την εξυπηρέτηση σκοπών οι οποίοι, εις γνώση του δανειστή, έρχονται σε αντίθεση με τις ανάγκες και το συμφέρον του έθνους, δεν είναι δεσμευτικά για τον λαό.
Ο ρόλος των ΗΠΑ
Οι ΗΠΑ ήταν από τις χώρες που επωφελήθηκαν της θεωρίας του Sack, αρχικά μετά την προσάρτηση στη χώρα της Κούβας το 1898. Οι ΗΠΑ χαρακτήρισαν το υπέρογκο χρέος της Κούβας, δημιουργημένο ύστερα από 400 χρόνια ισπανικής κατοχής, απεχθές και έτσι αρνήθηκαν να το πληρώσουν. Οι ΗΠΑ ήταν και η χώρα που εισήγαγε την ίδια πολιτική, βασισμένη στη θεωρία του απεχθούς χρέους, και στον 21ο αιώνα. Συγκεκριμένα, κατά τη διάρκεια του πολέμου των ΗΠΑ με το Ιράκ, ήδη πριν από την κατάλυση του καθεστώτος του Σαντάμ Χουσεΐν, μη έχοντας την πρόθεση να «κληρονομήσει» το απύθμενο δημόσιο χρέος της χώρας, προγραμμάτιζε τον χαρακτηρισμό του χρέους αυτού ως παράνομου, με μία επιχείρηση που είχε τον χαρακτήρα του απόρρητου.
Η ανάθεση για την προώθηση της αποκήρυξης του χρέους του Ιράκ ως απεχθούς, έγινε από τον τότε πρόεδρο Τζορτζ Μπους, στον πρώην υπουργό Οικονομικών James Baker. Αυτό ήταν το πρώτο παράδειγμα χαρακτηρισμού δημοσίου χρέους ως απεχθούς στον 21ο αιώνα. Ωστόσο, οι εμπλεκόμενοι αναγνώρισαν πως υπήρχε κίνδυνος να χρησιμοποιηθεί η υπόθεση του χρέους του Ιράκ ως παράδειγμα για άλλες χώρες, του δυτικού και όχι μόνο κόσμου, ως εκ τούτου η αντίληψη του απεχθούς χρέους και η εφαρμογή της στην παραπάνω περίπτωση, αποσιωπήθηκε.
Η περίπτωση του Ισημερινού
Η περίπτωση του Ισημερινού, όμως, απέδειξε πως η ανακήρυξη του δημοσίου χρέους ως απεχθούς είναι δυνατή στον 21ο αιώνα. Η χώρα αυτή της Λατινικής Αμερικής, προερχόμενη από μία σειρά διδακτορικών καθεστώτων (και έχοντας υποστεί την εκμετάλλευση εξωτερικών παραγόντων λόγω των αποθεμάτων πετρελαίου), είχε συσσωρεύσει ένα υπέρογκο κρατικό χρέος. Κατάληξη ήταν η εισαγωγή του ΔΝΤ στον Ισημερινό το 1982, και η περαιτέρω εκτόξευση του ποσού του χρέους. Άμεσα η ποιότητα ζωής των πολιτών άρχισε να γνωρίζει περαιτέρω μείωση, καθώς οι πόροι του κράτους αφιερώνονταν σε μεγάλο ποσοστό στην αποπληρωμή των χρεών. Η πορεία αυτή άρχισε να αλλάζει με την εκλογή του Ραφαέλ Κορρέα το 2006.
Ως Πρόεδρος, πλέον, δήλωσε ότι το χρέος που συμβλήθηκε από τον Ισημερινό ήταν παράνομο, απεχθές και αντισυνταγματικό, που ανάγκαζε τη χώρα να κατευθύνει περισσότερο από το 50% των οικονομικών της αποδοχών προς την αποπληρωμή του. Ο Κορρέα δήλωσε: «Πρώτα έρχεται η ζωή, μετά το χρέος». Η κυβέρνηση Κορρέα έπρεπε να αντιμετωπίσει τις απειλές της Παγκόσμιας Τράπεζας και του Διεθνούς Νομισματικού Ταμείου, έδιωξε όμως τους απεσταλμένους του ΔΝΤ και της Τράπεζας από τον Ισημερινό και προχώρησε στη σύσταση μίας Επιτροπής Λογιστικού Ελέγχου, η οποία εξέδωσε πόρισμα, σύμφωνα με το οποίο το μεγαλύτερο μέρος του χρέους των προηγούμενων κυβερνήσεων ήταν παράνομο, με μεγάλο ποσοστό να προέρχεται από τα συμβόλαια που είχαν υπογραφεί για το χρέος τη χρονιά 2000. Η έκθεση κοινοποιήθηκε τόσο στην κυβέρνηση όσο και στους πολίτες του Ισημερινού.
Στις 13 Δεκεμβρίου του 2008, η κυβέρνηση του Ραφαέλ Κορρέα ανακοίνωσε την παύση των πληρωμών του 70% του ομολογιακού χρέους του Ισημερινού, με τον Κορρέα να χαρακτηρίζει τους διεθνείς δανειστές της χώρας του ως «τέρατα». Το κράτος αγόρασε από τους δανειστές του χρέους ομόλογα στο 20% της αξίας τους, και, μυστικά, κατέβαλε 800 εκατομμύρια δολάρια για την εξαγορά χρέους που ανερχόταν σε 3 δισεκατομμύρια δολάρια, εξοικονομώντας με τον τρόπο αυτό 7 δισεκατομμύρια δολάρια -το υπόλοιπο του χρέους- για τη χώρα. Η βελτίωση στο βιοτικό επίπεδο των πολιτών ήταν ορατή, καθώς οι πόροι που εξασφαλίσθηκαν από την απαλλαγή του χρέους επενδύθηκαν σε υπηρεσίες υγείας, εκπαίδευσης, στη δημιουργία νέων θέσεων εργασίας και στη βελτίωση των υποδομών.
Στην Κύπρο
Εδώ στην «Ες γην εναλίαν Κύπρον», δυστυχώς με τους δουλοπρεπείς «yes men» και ημιμαθείς κυβερνώντες να τη διοικούν, ο κυπριακός λαός δεν έχει ακόμα βρει το ανάστημά του, να υψώσει περήφανα το κεφάλι του και να διεκδικήσει αυτά που δικαιούται. Έχουν χρεώσει τον κυπριακό λαό με δισεκατομμύρια, απλώς και μόνο για να επιβιώσουν οι Τράπεζες, ώστε να συνεχίσουν να πίνουν το αίμα του απλού πολίτη. Εδώ ταιριάζει γάντι η γνωστή σε όλους μας παροιμία: Φοβού τους υπό εσού ευεργετηθέντες.
Π. Μ.
