Η έναρξη του αγώνα της ΕΟΚΑ με μοναδικό σκοπό την Ένωση, συνέτεινε στη ριζοσπαστικοποίηση των Τουρκο”κυπρίων” οι οποίοι πια είχαν γίνει <<αξιόπιστοι>> σύμμαχοι των Άγγλων στη καταπολέμηση των Κυπρίων Αγωνιστών.
Οι Τούρκοι στη Κύπρο, ποτέ δεν υπερέβησαν το 20% του συνολικού πληθυσμού του Νησιού από την κατάκτηση του ( 1571 ) εώς σήμερα. Αλλά και αυτό το ποσοστό, μετά από επιστημονικές έρευνες που έχουν πραγματοποιηθεί, δεν αφορά “καθαρά” Τούρκους αλλά Έλληνες οι οποίοι είχαν εξισλαμισθεί στους αιώνες της οθωμανικής κατάκτησης και οι οποίοι ονομαζόντουσαν <<λινοπάμπακοι>>. Τη πραγματική τους προέλευση πιστοποιούν τα χριστιανικά ονόματα των χωριών τους και ότι μέχρι πρόσφατα μιλούσαν μονάχα την ελληνική γλώσσα.
Μετά τον Β’ Παγκόσμιο Πόλεμο, η ραγδαία πολιτικοποίηση των Τουρκο”κυπρίων” και η άνοδος του Εθνικισμού τους με την υποκίνηση της Άγκυρας, πρόσθεσαν μια νέα μεταβλητή στην ήδη προβληματική εξίσωση του Κυπριακού.
Οι Τούρκοι σιγά-σιγά αποθρασύνθηκαν, απολαμβάνοντας μάλιστα την ανοχή και σε πολλές περιπτώσεις και την στήριξη των Βρετανών. Στις συγκρούσεις και στα έκτροπα που πραγματοποιούσε ο τουρκο”κυπριακός” όχλος, οι βρετανικές αρχές προσποιούντο άγνοια και παρέβλεπαν τις θηριωδίες που καμιά φορά έφταναν και ως το φόνο κάποιου Ελληνοκύπριου πολίτη.
Ενώ από τη πλευρά της η ΕΟΚΑ εξέδωσε επανειλημμένα ανακοινώσεις διευκρινιστικού χαρακτήρα με τις οποίες τόνιζε ότι θα εκτελούσε Τουρκο”κυπρίους” μόνο στη περίπτωση κατά την οποία αυτοί θα συνεργάζονταν με τον κατακτητή, ότι ακριβώς ίσχυε και για τους Ελληνοκύπριους προδότες, από την άλλη η βρετανική αποικιοκρατία και τα όργανα της –στρατός, αστυνομία κλπ- εξαντλούσαν την αυστηρότητά τους στην ελληνική πλευρά, απόδειξη για υπόγεια και άτυπη συνδιαλλαγή Λονδίνου και Αγκύρας.
Η πλευρά βέβαια της Τουρκίας ασφαλώς και είχε επιλέξει το δρόμο της σύγκρουσης. Τον Σεπτέμβριο του 1955 και ενώ ο τουρκικός όχλος ισοπέδωνε ότι ελληνικό στοιχείο υπήρχε στην Κωνσταντινούπολη, η Τουρκία λάβαινε μέρος σαν ισότιμος συνομιλητής και διεκδικητής επί των κυπριακών θεμάτων στην τριμερή διάσκεψη στο Λονδίνο και πάντα υπό βρετανική υπόδειξη.
Οργάνωση Volkan: Στις αρχές του 1956, εμφανίσθηκε η τουρκο”κυπριακή” εξτρεμιστική οργάνωση Volkan. Δραστηριοποιήθηκε κυρίως με τις τοποθετήσεις βομβών σε περιουσίες Ελλήνων και επιθέσεις κατά αυτών. Σε μικρό χρονικό διάστημα, η Volkan παρέτασσε 100-120 επαρκώς εξοπλισμένους άνδρες.
Οργάνωση ΤΜΤ: Η εξέλιξη της Volkan ήταν η ΤΜΤ (TurkMukavametTeskilati, Τουρκική Οργάνωση Άμυνας). Ιδρύθηκε ως αντίβαρο της ΕΟΚΑ και στελεχώθηκε από αξιωματικούς που έφθασαν κρυφά στο νησί, του Τουρκικού στρατού. Το Νοέμβριο του 1957, κυκλοφόρησε τη πρώτη προκήρυξη με την οποία καλούσε τους Τουρκο”κυπρίους” πολίτες να πλαισιώσουν την οργάνωση η οποία θα δρούσε σε όλη τη Κύπρο. Όσοι μυούντο σε αυτήν, ορκίζονταν στο Κοράνι και στη τουρκική σημαία. Αξίζει να αναφερθεί ότι ο όρκος τους, περιείχε την εξής φράση: <<Η οργάνωση θα διαλυθεί μόνο όταν η ένδοξη τουρκική σημαία κυματίσει στην Κύπρο>> και τελείωνε με τη φράση << ….αφιερώνω τον εαυτό μου στο τούρκικο έθνος>>. Χιλιάδες μέλη της τουρκο”κυπριακής” μειονότητας έσπευσαν να στελεχώσουν την οργάνωση. Οι ίδιοι αργότερα είναι αυτοί που θα γίνουν ανηλεείς διώκτες και βασανιστές των Ελληνοκυπρίων. Το μίσος και το ανθελληνικό μένος τους, ξεπέρασε και εκείνο των Βρετανών. Σύντομα η οργάνωση αριθμούσε παραπάνω από 5.000 άνδρες. Μέσα σε μια νύχτα, οι Βρετανοί τους βάπτισαν <<αστυνομικούς>> και στελέχωσαν με αυτούς πολλούς αστυνομικούς σταθμούς. Να αναφερθεί ότι από το τέλος του 1956 εώς τον Αύγουστο του 1958, προσήχθησαν ενώπιον των ειδικών δικαστηρίων τις αποικιοκρατίας 600 περίπου Τουρκοκύπριοι επικουρικοί αστυνομικοί με κατηγορίες φόνων, λεηλασίας και κλοπών. Βέβαια αθωώθηκαν ακόμα και αυτοί που είχαν αναγνωριστεί και από τα ίδια τα θύματα τους. Ανάμεσά τους και οι δολοφόνοι που κατακρεούργησαν Ελληνοκύπριους χωρικούς έξω από το Κιονέλι, το καλοκαίρι του 1958.
Ο Ραούφ Ντενκτάς, δήλωσε χρόνια αργότερα ότι όλοι, συμπεριλαμβανομένων και των αγγλικών υπηρεσιών, θεωρούσαν ότι ήταν εκείνος αρχηγός της οργάνωσης, όμως στη πραγματικότητα ήταν αξιωματικοί από τη Τουρκία. Μάλιστα χαρακτήρισε την οργάνωση <<ηθική δύναμη>>, όταν εκείνη επιδιδόταν σε ένα στυγνό δολοφονικό έργο.
Το Μάϊο του 1956, έλαβαν χώρα στη Λάρνακα σοβαρά επεισόδια όταν οι Τουρκο”κύπριοι” της πόλης εξήλθαν από δύο συνοικίες τουρκο”κυπριακές” και επιτέθηκαν με μαχαίρια και λοστούς σε Ελληνοκύπριους οι οποίοι με τη σειρά τους αντεπιτέθηκαν. Το καλοκαίρι του 1956 οι πληροφορίες για ανάμειξη της Τουρκίας ενεργά κατά του απελευθερωτικού αγώνα, πύκνωσαν. Η ΕΟΚΑ, είχε στα χέρια της στοιχεία σύμφωνα με τα οποία στη Μ. Ασία, υπό την καθοδήγηση Τούρκων αξιωματικών, προετοίμαζαν αντάρτικες ομάδες με σκοπό την κάθοδο στη Κύπρο και την ανάληψη δράσης κατά Ελληνοκυπρίων, ενώ παράλληλα γινόταν εισαγωγή όπλων στο νησί με προορισμό Τουρκο”κυπρίους”. Χαρακτηριστικά, στις 6 Αυγούστου του 1956, το τουρκικό ατμόπλοιο <<Σιλιβρί>>, φορτωμένο με πυρομαχικά και όπλα, κατέπλευσε στο λιμάνι της Αμμοχώστου ανενόχλητο από τις βρετανικές δυνάμεις.
To 1957, η βρετανοτουρκική συνεργασία γινόταν πια <<θρασύτατα>> αντιληπτή, αφού ούτε τα προσχήματα δε κρατούσαν οι δύο πλευρές. Τούρκοι επικουρικοί αστυνομικοί μετέβαιναν, υπό την ανοχή πάντα των Βρετανών, στη Τουρκία όπου και εκπαιδεύονταν στη χρήση όπλων, ενώ τουρκικά πλοιάρια εκφόρτωναν όπλα και πυρομαχικά στη Λάπηθο, στην Αμμόχωστο και στη Χρυσοχού και τα προωθούσαν στα τουρκο”κυπριακά” χωριά.
Υπήρξαν πολλά “ζωντανά” παραδείγματα της συνεργασίας των Βρετανών με τους Τούρκους. Μερικά από αυτά παρατίθενται ενδεικτικά παρακάτω:
Κανείς Τουρκο”κύπριος” αστυνομικός δεν συνελήφθη από τους Βρετανούς για διάπραξη φόνων, βανδαλισμών ή λεηλασιών, παρά τις καταγγελίες που υπήρχαν. Επικεφαλής τους ήταν ο γνωστός αξιωματικός Ταξίν Αλή Ριζά, ο οποίος πολλές φορές διενέργησε δολιοφθορές με σκοπό τη προβοκάτσια. Ενεργούσε σύμφωνα με τις υποδείξεις των Βρετανών συνήθως και τον συνόδευαν για ασφάλεια Βρετανοί αλεξιπτωτιστές. Επανειλημμένα μέλη της ΤΜΤ συνελήφθησαν για κατοχή όπλων, βομβών κλπ, χωρίς υποστούν τις προβλεπόμενες συνέπειες σε αντίθεση με τους Ελληνοκυπρίους. Οι βανδαλισμοί και οι φόνοι εις βάρος Ελληνοκυπρίων από τους Τουρκο”κύπριους” δεν επέφερε καμιά ποινή στους τελευταίους σε αντίθεση με τους Ελληνοκύπριους που και μια απλή διαμαρτυρία θα μπορούσε να είναι αιτία θανάτου. Τουρκο”κύπριοι” αστυνομικοί χρησιμοποιούσαν υπηρεσιακά αυτοκίνητα για να καταδιώκουν Έλληνες ή ακόμα και για να ρίχνουν φυλλάδια της ΤΜΤ.
Βέβαια εκτός από τους Τούρκους και τους Βρετανούς, η ΕΟΚΑ είχε να αντιμετωπίσει και τους ίδιους τους Ελληνοκύπριους οι οποίοι υπήρξαν πράκτορές τους. Το 1958 η οργάνωση κυκλοφόρησε σχετικό φυλλάδιο στο οποίο ανέφερε τα ονόματα κάποιων συγκεκριμένων προδοτών, ενδεικτικά:
Μιχαήλ Κουκούλης (παρακολουθούσε συστηματικά κάποιους αγωνιστές ενώ συνεργαζόταν και με την αστυνομία). Γεώργιος Κουφτερός (την επομένη της 28ης Οκτωβρίου, αφαίρεσε από σχολείο Ελληνική σημαία). Γιάννης Τριανταφυλλίδης (συνεργαζόταν με τις αρχές και πρόδιδε τον αγώνα) Χριστάκης Φώκκης (επανειλημμένα αποκάλυπτε δημοσίως ονόματα μελών), κλπ…
Η ΕΟΚΑ διεξήγαγε λοιπόν έναν αγώνα με πολλά μέτωπα, χωρίς βέβαια να μπορεί να αποφύγει και τις εκτελέσεις πρακτόρων και προδοτών του εχθρού. Η ΠΕΚΑ, ήταν εκείνη που ανέλαβε την εκστρατεία για την πληροφόρηση του λαού στο τομέα αυτό με προκηρύξεις, κείμενα κλπ.
Τέλος, να αναφερθούμε στην Αριστερά και το ΑΚΕΛ, όπου αρχικά τοποθετήθηκαν κατά του ένοπλου αγώνα και συχνά, μέσα στους κόλπους του κουμουνιστικού κόμματος σημειώνονταν εντάσεις και διαφωνίες σε ότι αφορούσε τη στάση απέναντι στην ΕΟΚΑ και τους σκοπούς της οργάνωσης.
