Ο Δεκέμβρης του 1912 βρίσκει τον Ελληνικό Στόλο στον Μούδρο της Λήμνου έχοντας απελευθερώσει τα νησιά του ανατολικού Αιγαίου.
Το πρωί της 3ης Δεκεμβρίου 1912 ο Τουρκικός στόλος στην προσπάθειά του να βοηθήσει τα νησιά που κατείχε ακόμη η Τουρκία, αποφασίζει να εξέλθει από τα Δαρδανέλια.
Τον Τουρκικό Στόλο οδηγεί το καταδρομικό Μετζιτιέ και τρία αντιτορπιλικά. Το ακολουθούν η ναυαρχίδα τους θωρηκτό Χαϊρεντίν Μπαρμπαρόσα και τα θωρηκτά Τουργούτ Ρεΐς, Μεσουντιέ και Ασάρι-ι-Τεφίκ. Στο τέλος βρίσκονται 6 αντιτορπιλικά και πλωτό νοσοκομείο.
Ο Ελληνικός στόλος αντιτάσσει την ναυαρχίδα του, το Θωρηκτό Γεώργιος Αβέρωφ, στο οποίο επιβαίνει ο Αρχηγός Στόλου, Ναύαρχος Παύλος Κουντουριώτης, τα Θωρηκτά Σπέτσες (στο οποίο επιβαίνει ο Διοικητής της Μοίρας Πλοίαρχος Πέτρος Γκίνης, και τα αποκαλούμενα Θηρία, Αντιτορπιλικά Αετός, Ιέραξ, Λέων και Πάνθηρ).
Την ενάτη πρωινή οι δύο στόλοι έρχονται αντιμέτωποι σε απόσταση περίπου 9 ναυτικών μιλίων και σε θέσεις μάχης. Τότε ο Παύλος Κουντουριώτης εκδίδει προς τα πλοία του στόλου το ακόλουθο σήμα:
“Με την βοήθειαν του Θεού, τας ευχάς του Βασιλέως μας και εν ονόματι του Δικαίου, πλέω μεθ’ ορμής ακαθέκτου και με την πεποίθησιν της νίκης κατά του εχθρού του Γένους”.
09.05 από το Θ/Κ Αβέρωφ επαίρεται το σήμα “αρχίσατε πυρ συγχρόνως μετά του Ναυάρχου”.
09:22 ο τουρκικός στόλος, και ενώ βρίσκεται σε απόσταση περίπου 7 ναυτικών μιλίων, ανοίγει πρώτος πυρ. Τα πυρά τους στοχεύουν την ναυαρχίδα Γ.Αβέρωφ χωρίς όμως να τον πλήξουν.
09.25, και ενώ τα τουρκικά πλοία είναι σε απόσταση των 6,5 ν.μ τα ελληνικά πολεμικά απαντάνε στα πυρά.
09.35 οι δύο στόλοι απέχουν 5 ν.μ. Τότε ο Ναύαρχος Π. Κουντουριώτης αποδεσμεύει τον στόλο και κινεί την ναυαρχίδα ανεξάρτητα (έπαρση σημείου “Ζ” που σημαίνει κινούμαι ανεξάρτητα). Εκμεταλλευόμενος την μεγαλύτερη ταχύτητα του Αβέρωφ, πλέει με ταχύτητα 21 κόμβων, διαγράφοντας τόξο μπροστά από τον σχηματισμό στήλης των τούρκικων πλοίων έχοντας σαν σκοπό να υπερκεράσει τα τουρκικά πλοία και να τα βάλει μεταξύ διασταυρούμενων πυρών (από την μία ο Αβέρωφ και από την άλλη τα υπόλοιπα ελληνικά πλοία). Ο Αβέρωφ φτάνει τον τούρκικο σχηματισμό σε απόσταση των 2 ν.μ. Οι Τούρκοι, βλέποντας την παράτολμη αυτή κίνηση και βρισκόμενοι μεταξύ των Ελληνικών πυρών, αναστρέφουν και κινούνται άτακτα προς τα Στενά καλύπτοντάς τους τα πυροβόλα των φρουρίων Σεντούλμπαχιρ και Κουμκαλέ.
Μέσα στον πανικό τα τουρκικά πλοία έρχονται πολύ κοντά το ένα με το άλλο κάτι το οποίο έχει σαν αποτέλεσμα την περιορισμένη ικανότητα χειρισμών, την μείωση ταχύτητας και την μη χρησιμοποίηση των πυροβόλων τους. Ο Αβέρωφ μαζί με τα άλλα θωρηκτά, αρχίζει να πλήτει τα αντίπαλα πλοία.
09.55 το Μπαρμπαρόσα δέχεται πλήγμα στην πρύμη και λίγο αργότερα ένα βλήμα διαπέρνα τον πυργίσκο της πρύμνης και προκαλεί ζημιές και στους λέβητες. Τα Τουργκούτ Ρεΐς και Μετζιτιέ έχουν μικρότερες ζημιές. Τα μαζικά πυρά που δέχεται ο Αβέρωφ από τα παράκτια φρούρια τον αναγκάζουν να διακόψει την καταδίωξη. Η ναυμαχία λήγει στις 10.17 με τον τουρκικό στόλο βαριά πληγωμένο μέσα στα Στενά. Οι απώλειες των τούρκων ανέρχονται σε 58 νεκρούς και 40 τραυματίες ενώ το Μπαρμπαρόσα έχει σημαντικές ζημιές. Οι απώλειες από Ελληνικής πλευρά ανέρχονται σε 2 νεκρούς και 6 τραυματίες.
Το Ελληνικό Βασιλικό Ναυτικό ανάγκασε τους Τούρκους να μείνουν για περίπου ένα μήνα κλεισμένοι στα στενά. Καθοριστικό ρόλο στην έκβαση της ναυμαχίας διαδραμάτισε το Θ/Κ Αβέρωφ. Οι Έλληνες του έδωσαν το προσωνύμιο ‘’Τυχερός Μπαρμπα – Γιώργος’’ ενώ οι τούρκοι το ‘’Σαταν Παπόρ’’ (Σατανικό Πλοίο). Η «ναυμαχία της Έλλης» (μαζί με αυτή της Λήμνου) έμελλε να γραφτεί με χρυσά και ανεξίτηλα γράμματα στις σελίδες της ιστορίας του Ελληνικού Έθνους. Ο Ναύαρχος Παύλος Κουντουριώτης και τα πληρώματα των πολεμικών πλοίων, φάνηκαν αντάξιοι συνεχιστές της μακραίωνης παράδοσης που έχει η Ελλάδα στην θάλασσα.
