Η νικηφόρα μάχη των Δολιανών στις 18 Μαΐου 1821 υπήρξε μία από τις σημαντικότερες μάχες κατά την έναρξη της Ελληνικής επανάστασης του 1821. Η Τρίπολη το 1821 ήταν για τους Τούρκους το διοικητικό, στρατιωτικό και οικονομικό κέντρο ολόκληρου του Μοριά (Πελοποννήσου) και επομένως η κατάληψή της είχε μεγάλη στρατηγική σημασία για την εξέλιξη της Ελληνικής επανάστασης.

Με απώτερο στόχο την άλωση της Τριπολιτσάς ο Γέρος του Μοριά, Θεόδωρος Κολοκοτρώνης, συνέλαβε το σχέδιο του αποκλεισμού της πόλης με την οργάνωση τεσσάρων στρατοπέδων σε στρατηγικά σημεία στα βουνά γύρω από την πόλη. Το ένα από αυτά βρισκόταν στα γειτονικά των Άνω Δολιανών Βέρβενα, και αριθμούσε περισσότερους από 2.000 Έλληνες οπλαρχηγούς και στρατιώτες από διάφορα μέρη της Πελοποννήσου (μεταξύ των οποίων οι Μανιάτες Μαυρομιχαλαίοι, οι Κυνούριοι Καράμπελας, Αναγνώστης Κοντάκης κ.α.).

Μετά τη θριαμβευτική νίκη των Ελλήνων και την κατατρόπωση των επιτιθέμενων Τούρκων στο Βαλτέτσι, οι Τούρκοι εξέδραμαν πάλι από την Τριπολιτσά κινούμενοι εναντίον του στρατοπέδου των Βερβένων και χωρίστηκαν σε τρεις ομάδες: η πρώτη κατευθύνθηκε προς τα Βέρβενα και η δεύτερη (της οποίας ηγείτο ο Κεχαγιάμπεης και διέθετε δύο κανόνια) κατευθύνθηκε προς τα Δολιανά, που ήταν τότε προφυλακή του στρατοπέδου των Βερβένων, και όπου υπήρχε μικρός αριθμός πολεμιστών, μεταξύ των οποίων και ο προσφάτως μυημένος στη Φιλική Εταιρεία Δολιανίτης Μητρομάρας. Σκοπός των Τούρκων ήταν να εξουδετερώσουν αυτή τη μικρή ομάδα και να επιτεθούν στη συνέχεια ανενόχλητοι στο στρατόπεδο των Βερβένων. Η τρίτη ομάδα, αφού κατευθύνθηκε προς το Δραγούνι (ανατολικά των Δολιανών), διέλυσε το μικρό Ελληνικό τμήμα, του οποίου ηγείτο ο Κυνούριος Δ. Διγενής, και κινήθηκε επίσης προς τα Βέρβενα.

Στα Βέρβενα όμως η σθεναρή αντίσταση των Ελλήνων που ήταν οχυρωμένοι στα πετρόκτιστα σπίτια και τους πύργους του χωριού, ανάγκασε τους Τούρκους σε υποχώρηση και άτακτη φυγή μέχρι τα Δολιανά. Στην περιοχή των Δολιανών έτυχε να βρίσκεται τη μέρα εκείνη ο καπετάν Νικήτας Σταματελόπουλος, γνωστός και ως Νικηταράς (με καταγωγή από το χωριό Τουρκολέκα της Μεγαλόπολης). Ο Νικηταράς με μία ομάδα 150 ανδρών και με τη συνοδεία του αδερφού του είχε διανυκτερεύσει στο χωριό και είχε ήδη αναχωρήσει με εντολή του θείου του Θ. Κολοκοτρώνη για το Άργος. Όμως λίγο έξω από το χωριό, στο ξωκκλήσι του Άγιάννη, τον σταμάτησαν οι κάτοικοι που μόλις είχαν αντιληφθεί τον ερχομό του τουρκικού στρατιωτικού τμήματος και τον κάλεσαν σε βοήθεια. Πράγματι ο Νικηταράς μαζί με τους άνδρες του, με ένοπλους Δολιανίτες και άνδρες γειτονικών περιοχών, οχυρώθηκαν σε μερικά από τα πέτρινα σπίτια του οικισμού. Η πολιορκία των Τούρκων κράτησε μία ολόκληρη μέρα αλλά ήταν άκαρπη. Ο επικεφαλής τους Μουσταφάμπεης είχε οχυρωθεί στην εκκλησία του Αγιώργη, όπου βρίσκονταν και τα κανόνια που έβαλλαν εναντίον του χωριού και των υπερασπιστών του. Ο Μουσταφάμπεης μετά την πανωλεθρία των Βερβένων και την αδυναμία του να λυγίσει την αντίσταση των αγωνιστών στα Δολιανά, έδωσε εντολή υποχώρησης και επέστρεψε στην Τριπολιτσά. Η υποχώρηση αυτή των Τούρκων μαζί με την εμφάνιση του ελληνικού στρατιωτικού σώματος από τα Βέρβενα, ώθησε το Νικηταρά και τους άνδρες του να βγουν από τα σπίτια και να καταδιώξουν μαζί με τους Δολιανίτες (άνδρες και γυναίκες) τους Τούρκους που έτρεξαν να σωθούν προς την Τρίπολη.

Οι απώλειες των Τούρκων ήταν τεράστιες ενώ των Ελλήνων μικρές. Πολλά από τα πολεμοφόδιά τους μαζί με τα κανόνια τους έπεσαν στα χέρια των Ελλήνων. Ο ίδιος ο Νικηταράς σκότωσε τόσους εχθρούς ώστε έκτοτε απέκτησε το προσωνύμιο «Τουρκοφάγος». Από τότε, όπως σημειώνει ο Κολοκοτρώνης στα Απομνημονεύματά του, «εμούδιασαν οι Τούρκοι και δεν εβγήκαν άλλη φορά διά εκστρατείαν». Η νίκη των Ελλήνων στα Δολιανά είχε διπλή σημασία, διότι αφενός έκαμψε το ηθικό των Τούρκων και αφετέρου έδωσε πολύ κουράγιο στους Έλληνες ώστε να συνεχίσουν το δύσκολο αγώνα της αποτίναξης του τουρκικού ζυγού, αγώνας ο οποίος εν τέλει αποδείχθηκε νικηφόρος.