Το 1928, όταν οι Βρετανοί γιόρτασαν την πεντηκονταετηρίδα της κυριαρχίας τους στη Κύπρο, ο Κυπριακός ελληνισμός αντέδρασε αδιαφορώντας επιδεικτικά. Στις 6 Μαρτίου του 1928, κυκλοφόρησε εγκύκλιος συντεταγμένη από ιεράρχες και δημάρχους, που καλούσαν μέσω αυτής τον λαό να απέχει από τους πανηγυρισμούς της αποικιοκρατίας.

“Αυταρχικότητα, μεταμφιεσμένη σε ράκη ψευδοσυνταγματικών ελευθεριών”, ανέφερε το κείμενο και εκφραζόταν εκ νέου η αγανάκτηση για το γεγονός ότι ο κυπριακός λαός…. “… Εκρατήθηκεν μακράν των μητρικών αγκάλων….”

Μετά τις εορταστικές εκδηλώσεις της βρετανικής διοίκησης, όπου πράγματι οι Ελληνοκύπριοι απείχαν, την 25η Μαρτίου, ημέρα μνήμης της Απελευθέρωσης από τον Τουρκικό ζυγό, το Νησί “έπλεε” στα χρώματα της Γαλανόλευκης. Στο μεταξύ όμως, στα υπομνήματα που υπεβλήθησαν εκ νέου στο Λονδίνο με αναφορά στην ΕΝΩΣΗ η απάντηση ήταν αρνητική. Το 1930 μάλιστα, επισκεπτόμενος το νησί ο Υφυπουργός Αποικιών, Ντράμοντ Σίελς, απάντησε στους Κύπριους: “ουδείς λόγος δύναται να γίνει περί ενώσεως της Κύπρου με την Ελλάδα”.

Έτσι λοιπόν, στις 17 Οκτωβρίου του 1931, ξέσπασε μεγάλη εξέγερση. Οι αιτίες πολλές, όμως μεγάλο ρόλο έπαιξε η συνεχής επί τρία έτη πίεση και προσπάθεια από την πλευρά των Άγγλων να ελέγξουν τα σχολεία, η αυθαίρετη ενέργεια του κυβερνήτη να υλοποιήσει τον προϋπολογισμό του 1931, παρόλο που είχε καταψηφιστεί από το Νομοθετικό Σώμα, καθώς η βαριά φορολογία και η άνιση κατανομή των εισοδημάτων.

Επί μέρες οι εξεγερμένοι Έλληνες της Κύπρου, διαδήλωναν μαζικά το αίτημα τους για Ένωση με τη Μητέρα Ελλάδα, καταλήγοντας να κάψουν το αγγλικό κυβερνείο.

Έλαβαν χώρα μαθητικές και φοιτητικές διαδηλώσεις, ενώ τα ηνία των εξελίξεων τα είχε ο Μητροπολίτης Κιτίου, Νικόδημος και η Εκκλησία. Ουσιαστικό ρόλο είχε και ο Έλληνας πρόξενος, Αλέξης Κύρος. Από τη μεριά της η Αθήνα και η κυβέρνηση Βενιζέλου, κράτησε εφεκτική στάση ενώ παράλληλα ανακάλεσε τον πρόξενο Κύρο. Ο Ελευθέριος Βενιζέλος, με μια περίεργη δήλωσή του, ενδεικτική της συνολικής μεταστροφής της πολιτικής του περί των “ελληνοτουρκικών” εκείνη την εποχή, χαρακτήρισε το θέμα «εσωτερικό πρόβλημα της Αγγλίας».

Οι Άγγλοι, μετέφεραν στρατό από την Αίγυπτο και η εξέγερση συνετρίβη. Δολοφονήθηκαν έξι Κύπριοι, ενώ περισσότεροι από 2.000 φυλακίσθηκαν. Οι αρχηγοί της στάσης εξορίσθηκαν, το ίδιο και οι Μητροπολίτες Μακάριος και Νικόδημος (ο οποίος και πέθανε στην εξορία, στην Ιερουσαλήμ). Το Νομοθετικό Συμβούλιο καταργήθηκε, όπως και η εκλογή δημάρχων και κοινοταρχών από το λαό. Καταργήθηκε η διδασκαλία της Ελληνικής Ιστορίας και απαγορεύθηκαν ο Ελληνικός Εθνικός Ύμνος και η Ελληνική Σημαία. Ακόμα και οι φωτογραφίες με ήρωες της Επανάστασης του 1821, “αποκαθηλώθηκαν” από τα σχολεία…